Mijn reis van Kalmar naar Zuidlaren

door Clara Lindström

Afgelopen zomer heb ik, Clara Lindström – een biologiestudente aan de Zweedse Linnaeus Universiteit in Kalmar – met hulp van experts, enthousiastelingen en vrijwilligers met succes braakballen en prooiresten verzameld van 12 paar Zweedse Grauwe Kiekendieven op de zuidelijke helft van Öland. Ik heb hier de hele zomer aan gewerkt om de vraag van mijn scriptie te kunnen beantwoorden: welke prooien zijn de primaire en belangrijkste voedselbronnen voor de Grauwe Kiekendief tijdens het broedseizoen op Öland, en is er een verband tussen deze prooien en de keuze van de jachtgebieden van de mannetjes? Inzicht in de prooikeuze van de soort op Öland kan ons helpen om te begrijpen welke biotopen op het eiland belangrijk zijn om zodoende de Grauwe Kiekendieven te kunnen beschermen. Iets wat ertoe bijdraagt dat het onderzoek onderdeel kan worden van het behoud van de soort (aangezien ze in Zweden ernstig bedreigd zijn) en daarmee van de biologische diversiteit waar ze deel van uitmaken.

Bernt, een van de mannetjes in het studiegebied.

Van Alvar naar akker

Öland is een van de laatste en belangrijkste gebieden voor de Zweedse kiekendiefpopulatie. Van oudsher waren de broedhabitats op Öland voornamelijk Cladium mariscus moerassen of plekken met struikgewas (Dasiphora fruticosa) in het ruige steppelandschap van Öland, genaamd Alvar. In de afgelopen jaren zijn de Grauwe Kiekendieven echter steeds vaker gaan nestelen in akkerland, wat een bedreiging en uitdaging vormt voor hun overleving, vooral tijdens de oogstperiodes in de zomer. Het verlies van eieren/kuikens en soms zelfs volwassen vrouwtjes tijdens de oogst heeft geleid tot een aanzienlijke afname van het broedsucces, wat heeft geleid tot de implementatie van een nationaal Zweeds beschermingsprogramma om de soort te redden. In het kader van dit programma zijn maatregelen genomen om de vrouwtjes en hun nakomelingen te beschermen, zoals het omheinen van nesten. Er zijn echter ook zenders geplaatst bij verschillende mannetjes om meer informatie over de soort te verzamelen.

Johan, een van de mannetjes in het studiegebied, tijdens het zenderen.

Zweeds-Nederlandse connectie

Het was tijdens het plaatsen van deze zenders afgelopen zomer dat ik Almut Schlaich van Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels ontmoette. Almut is mijn extra begeleider geworden, wat ertoe heeft geleid dat alle analyse’s van de gegevens van afgelopen zomer in Nederland hebben plaatsgevonden. Mijn reis naar Nederland begon op 22 januari vanuit Kalmar, Zweden. Van daaruit reisde ik per trein via Denemarken en Duitsland naar de eindbestemming Assen. Na 18 lange uren in de trein, met veel bagage, kwam ik eindelijk aan bij mijn accommodatie. Na een nachtje slapen ging ik naar het kantoor om iedereen te ontmoeten en te beginnen met het analyseren van al het verzamelde materiaal. Op weg naar het kantoor werd ik getroffen door verbazing: sneeuwklokjes en krokussen in de tuinen! Dit is iets wat thuis pas rond april verschijnt. Je kunt je voorstellen hoe vreemd het voelde om de lente in Nederland te ervaren, als je bedenkt dat ik de dag daarvoor nog in een besneeuwd Zweden was geweest!

Op kantoor, klaar om te pluizen!

Determinatiespecialisten

Bij aankomst op kantoor begon de analyse van de braakballen, waarbij zowel Almut als haar collega Madeleine Postma hun expertise ter beschikking stelden. De hele dag werd besteed aan het onderzoeken van wat de Grauwe Kiekendieven tijdens de zomer hadden gegeten, gevolgd door een avondmaaltijd voor ons. Ik kreeg de kans om Nederlandse pizza te proberen, die heerlijk was en eigenlijk best leek op de pizza thuis! De volgende dag ging de analyse van het materiaal verder, waarbij ik de eer had om hulp te krijgen van Matty Ellens en Raymond Klaassen bij de determinatie van respectievelijk knaagdieren en veren. Dankzij iedereen op kantoor zijn we erin geslaagd om mijn hele doos, die meer dan 100 braakballen en een heleboel prooiresten bevatte, in slechts twee dagen te analyseren, fantastisch! Tijdens de pauzes kon ik ook wat Nederlandse specialiteiten proberen, zoals Hagelslag – iets wat wij Zweden in de zomer liever op ijs doen. De avond na onze tweede volle dag in Nederland werd afgesloten in een Chinees restaurant, waar we weer een fantastische maaltijd genoten!

Verschil in prooidieren

Op de derde en laatste volle dag in Nederland stelde ik de resultaten van de analyse samen, die wezen op opmerkelijke verschillen in het dieet tussen Zweedse Grauwe Kiekendieven en die in Nederland. De gedetailleerde resultaten worden nog verder uitgewerkt, maar de eerste bevindingen suggereren dat insecten en zangvogels meer prooidieren zijn in Zweden dan in Nederland, waar woelmuizen vaak de primaire prooi zijn. Daarnaast werd een aanzienlijk aantal knaagdieren, eieren en konijnen geïdentificeerd in de braakballen. Ik beloof dat ik in het voorjaar een gedetailleerder verslag van de resultaten zal geven, waarin ik ook zal aangeven of het jachtgebied van de mannetjes correleert met hun prooikeuze.

Prooiresten uit de geanalyseerde braakballen

Slaapplaatstelling van Blauwe Kiekendieven

Veldbezoek slaapplaats Blauwe Kiekendieven     

Om de reis af te ronden gingen Toni Hoenders en ik op pad om een slaapplaats van Blauwe Kiekendieven te tellen, waarbij we verschillende mannetjes en vrouwtjes zagen. Naast de kiekendieven zagen we ook enorme hoeveelheden Spreeuwen, een Sperwer, een Torenvalk, ganzen en allerlei andere vogels. Het was een opwindende en onvergetelijke ervaring op het Nederlandse platteland! Toen de avond viel, sloot ik mijn reis af met een laatste restaurantbezoek en genoot ik van alweer een voortreffelijk diner.

Na deze dagen was het tijd om naar huis te gaan, niet alleen met de bevindingen voor mijn scriptie, maar ook met gekoesterde vriendschappen en levenslange herinneringen. De reis naar huis duurde 23 uur en omvatte een Duitse treinstaking, een nachttrein tussen Hamburg en Zweden, lange wachttijden, een hotelontbijt en een warm welkom thuis.

Het laatste diner in Nederland.

Vervolg

Hartelijk dank aan alle betrokkenen en tot de volgende keer met updates over de Zweedse Grauwe Kiekendieven. We kijken reikhalzend uit naar de terugkeer van onze Öland Grauwe Kiekendieven in mei, waar we hopen het werk voort te zetten dat ik vorige zomer begonnen ben, met als doel de Grauwe Kiekendieven van morgen te ondersteunen.

Als je vragen hebt over mij of mijn scriptie, kun je me bereiken op: E-mail: [email protected] of tekstbericht (WhatsApp): +46 70 514 71 00