Startbericht reisblog Senegal door Almut Schlaich

12-februari -2025 – Een team van Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels en andere partners uit het Dutch-African Landbird Initiative (DALI) is in Senegal om de monitoring en het onderzoek naar landtrekvogels weer op te starten. Een belangrijk onderdeel van deze expeditie is een veldcursus voor studenten van de Universiteit Gaston Berger in Saint Louis. Om de paar dagen schrijft een van de expeditieleden over de bevindingen en avonturen (zie links onderaan dit artikel).

Vandaag (11-02) begint een bijzondere reis, voor het eerst reis ik in het kader van het Dutch-African Landbird Initiative (DALI) naar Senegal. DALI is een nieuw samenwerkingsverband tussen Nederlandse onderzoekers en organisaties die aan landtrekvogels werken die in Afrika overwinteren. Veel van ‘onze’ broedvogels, zoals de grauwe kiekendief, bonte vliegenvanger, tapuit, paapje en gekraagde roodstaart brengen een groot deel van hun leven door in droge gebieden van Afrika. Om deze soorten goed te kunnen beschermen, is kennis over hun verblijfplaatsen en ecologie buiten het broedseizoen essentieel. Dankzij financiering van Vogelbescherming Nederland heb ik de kans om de komende paar jaar vanuit Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels (GKA) en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) als coördinator van DALI samen met Nederlandse en Afrikaanse onderzoekers en natuurbeschermers monitoring van en onderzoek naar landtrekvogels te versterken en vooral bij te dragen aan kennisuitwisseling en het opleiden van lokale ornithologen en onderzoekers.

De komende tweeënhalf weken ben ik dan ook niet alleen met een team bestaand uit Wim Mullié en GKA collega’s Toni Hoenders, Karen Blaakmeer en Popko Wiersma op pad, maar werken we ook samen met Dayo Osinubi, Mohamed Henriques (Birdeyes, RUG) en een team van Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek (A&W) bestaand uit Erik Klop, Elena Kappers, Wender Bil en Jan van der Kamp. Een van de belangrijkste doelen van deze expeditie is het geven van een veldcursus die we volgende week voor de studenten van de masteropleiding ornithologie van de Université Gaston Berger (UGB) in Saint-Louis organiseren. De cursus gaat plaatsvinden in Parc National des Oiseaux du Djoudj (PNOD), een cruciale overwinteringsplek voor veel trekvogels maar ook leefgebied van veel lokale soorten. Tijdens de cursus laten we de studenten kennis maken met ornithologische veldmethoden zoals het vangen en ringen van vogels, verschillende telmethoden, akoestische monitoring en gedragsobservaties. Naast het verzamelen van data in het veld staan ook theorielessen en datamanagement en – analyse op het programma. Een uitgelezen kans om een bijdrage te leveren aan de opleiding van een nieuwe generatie ornithologen in West-Afrika!

Het tweede belangrijke doel van deze expeditie is het weer oppakken van de monitoring van land(trek)vogels in de Sahel. Het recentelijk verschijnen van de indrukwekkende Ardea Sahel-Special was niet alleen een van de aanleidingen voor het opzetten van DALI maar vraagt vooral om een voortzetting van de vogeltellingen in bomen zoals Leo Zwarts en zijn collega’s die over jaren in de hele Sahel hebben doorgevoerd. Deze monitoring helpt om een “vinger aan de pols te houden” zodat we weten hoe het vogelsoorten vergaat en hoe deze reageren op veranderingen in het landschap. Het team van A&W gaat deze tellingen weer oppakken en herhalen op eerder getelde plekken. Het is een groot geluk dat Jan van der Kamp als een van de oude meesters mee gaat om de nieuwe generatie tellers de methode te leren. Omdat de bomentelling methode zich alleen focust op vogels in bomen en niet geschikt is voor de monitoring van roofvogels, gaat het GKA team in de tweede helft van de expeditie bezig met roofvogeltellingen. Daarvoor reizen we naar Khelcom, een heel belangrijk overwinteringsgebied voor grauwe kiekendieven in Senegal waar we samen met Albert Dely Faye op zoek naar slaapplaatsen en braakballen gaan en sprinkhaantellingen uitvoeren. Aan het einde van de expeditie komen beide teams samen voor het uitwisselen en testen van methoden wat zal bijdragen aan de ontwikkeling van een monitoringmethode die in de toekomst ook door lokale ornithologen gebruikt kan worden.

De komende weken zullen we regelmatig updates delen over onze ervaringen en inzichten. Blijf ons volgen voor verhalen uit het veld, ontmoetingen met lokale onderzoekers en de eerste resultaten van onze expeditie. Samen werken we aan een toekomst waarin trekvogels en hun leefgebieden beter beschermd worden – in zowel Nederland als Afrika!

Deze expeditie naar Senegal wordt mogelijk gemaakt door Vogelbescherming Nederland en vindt plaats in het kader van DALI (Dutch African Landbird Initiative), in samenwerking met Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Rijksuniversiteit Groningen, Vogelbescherming Nederland en Université Gaston Berger.

Lees alle reisblogs van de expeditie naar Senegal (2025):

17-februari-2025 | Veldcursus in Djoudj (Senegal) thuis voor Europese broedvogels

20-februari-2025 | Een wolk kiekendieven in Khelcom (Senegal)

25-februari-2025 | Hoe vang je als vogel een sprinkhaan met minimale moeite?

1-maart-2025 | Twee weken Senegal, een terugblik