28-augustus-2025 – Hoe dynamisch akkers zijn als leefgebied is in deze tijd van het jaar misschien nog wel het best zichtbaar. De wintertarwe die in de eerste week van augustus op bijna alle percelen in Oost-Groningen nog goudgeel en fier overeind stond, heeft na het oogsten, bemesten en overige landbewerkingen, in een oogwenk plaatsgemaakt voor kale, zwarte vlaktes.

Dit jaar verliep deze transformatie van de wintertarwe-akkers in Oost-Groningen extra abrupt. Door het zonnige voorjaar was de tarwe vroeger rijp dan normaal, maar juist op dat moment kwam er een lange periode van regen, waardoor de oogst moest worden uitgesteld. Pas na de eerste week van augustus werd het weer droog genoeg en sloeg men massaal aan het maaidorsen. In een tijdsbestek van 10 dagen was vrijwel alle wintertarwe binnengehaald!

De regen kwam voor de boeren dus op precies het verkeerde moment, maar voor de grauwe kiekendieven was het juist een zegen. Hierdoor kon meer dan driekwart van de nesten zonder de invloed van oogstwerkzaamheden uitvliegen. Zonder de regen zou naar schatting maar een kwart van de nesten vliegvlug zijn geweest op het moment van oogsten. Een enorm verschil in een tijdsbestek van maar één of twee weken! Niet alleen neerslag heeft effect op de timing van oogst. Door klimaatverandering vindt de tarweoogst steeds vroeger in het jaar plaats.

De oogst en uitvliegende jonge grauwe kiekendieven

Bij de nesten die niet vliegvlug zijn ten tijde van oogst moeten de jongen apart worden gehouden bij het combinen om te voorkomen dat ze in de oogstmachines terecht komen. Hiermee worden de meeste jongen gered, maar als de jongen al half vliegen worden ze niet altijd op tijd teruggevonden en kunnen ze alsnog in de combine belanden. Bovendien is het nest na het oogsten een stuk opvallender zonder de dekking van de tarwe, wat de kans op predatie (ondanks de kooi rond het nest) vergroot.

Ook na het uitvliegen is er minder dekking voor de jongen op een geoogst perceel. Jongen verlaten de nestkooi al als ze nog niet helemaal vliegvaardig zijn. De jongen zitten dan open en bloot op de stoppels, terwijl ze nog niet zo snel weg kunnen komen als er een predator langskomt. We hebben een goed beeld van de overleving van jongen tot het moment dat ze geringd worden, omdat de jongen op dat moment nog in de nestkooi zitten. Maar wat er met de jongen gebeurt zodra ze de nestkooi verlaten, is met observaties alleen een stuk lastiger in kaart te brengen en daardoor niet goed bekend.

Radiozender-onderzoek pas uitgevlogen jongen

Om de jongen tijdens en na het uitvliegen te volgen, zijn er dit broedseizoen 27 jongen uitgerust met radiozenders. Deze zenders zijn lichter dan 1% van hun lichaamsgewicht en worden op de rugveren geplakt, waardoor ze vanzelf weer afvallen. Met behulp van een antenne en ontvanger werden de jongen elke drie dagen opgezocht, net zo lang tot de zender afviel of zij de nestomgeving hadden verlaten. Bij elk bezoek werd de locatie en de status van het jong (levend of dood) genoteerd. Hiermee kon het uitvliegsucces worden bepaald, evenals de overleving na uitvliegen, eventuele sterfteoorzaken, en de timing van vertrek uit de nestomgeving. Het is de eerste keer dat nestjonge grauwe kiekendieven op deze schaal met radiozenders werden gevolgd. Zodra de resultaten van dit onderzoek verder zijn uitgewerkt, delen we dat natuurlijk graag met jullie.

Het radiozender-onderzoek wordt mogelijk gemaakt door de financiële steun van het Bettie Wiegman Fonds.

Tekst: Toni Hoenders
Foto’s: Mees van der Meiden (titelfoto), Theo van Kooten, Toni Hoenders, Martijn Perk en Bé Eelsing