door studente Rahel S. Schnell, 09-apr-2021
Op 25 maart stak ik met een fiets vol uitrusting op de boot over naar Schiermonnikoog, om het natuurgebied onder de loep te nemen, waar zenderkiek Gerard (blauwe kiekendief, in 2019 als jong gezenderd) zich in het begin van de winter vaak ophield. Mijn plan was om een rondje door het hele gebied te maken, om de habitattypen nauwkeurig te karteren en naar muizensporen te zoeken. Dit doe ik ook in de andere gebieden, die voor het onderzoek van mijn scriptie in evolutionaire biologie nodig zijn, maar die bevinden zich vooral in akkerbouwlandschappen.
Het wintergebied van Gerard op Schiermonnikoog (groen), bepaald met de 75% Kernel methode, en de gestuurde GPS-punten (rood). © Google Earth
Het eiland is dus een bijzonder gebied, en we gingen ervan uit, dat Gerard hier vooral op kleine vogels joeg. Dit omdat in het natuurgebied vooral hoog riet en gras staat, en de eilanden een bekend broedplek voor veel vogelsoorten zijn. Maar aangezien ook bekend is, dat er woelmuizen voorkomen, ging ik kijken hoeveel muizensporen ik kon vinden. Ik wilde dus bepalen, wat zijn primaire voedselbron op Schiermonnikoog was.
Al snel merkte ik, dat mijn plan niet zo zou gaan lopen als ik had verwacht. In het noorden van het gebied is een ruiterpad, die met de fiets nog te doen is, maar in het zuiden op de kwelders, is er natuurlijk geen vaste weg. Hier moest ik dus met mijn hele bagage inlopen en kwam ik niet heel ver, omdat de zon al onder ging en de laatste veerboot niet wacht.
Een mannelijke bruine kiekendief tijdens het jagen boven de duinen. © Rahel S. Schnell
In het noorden was het uitzicht op het natuurgebied heerlijk: rust, veel duingras, riet en water maakt het een mooi broedhabitat en het seizoen is al bijna gestart. Ik kwam er dus heel veel soorten roof-, water- en zangvogels tegen. En vooral: kiekendieven. Nooit eerder heb ik tijdens mijn veldwerk zo veel kiekendieven op één plek gezien. Naast een locatie, waar de zender van Gerard een accumulatie van GPS-punten had verstuurd, stond ik uiteindelijk een uur lang foto’s en video’s van blauwe en bruine kiekendieven te maken. De bruine zijn net terug uit hun wintergebieden in Afrika, en waren misschien al met de nestbouw bezig. Iedere keer, dat ik verder wilde gaan, kwam er een nieuwe vogel in zicht- voor mij een echt adembenemende ervaring.
Verderop eindigde de weg opeens in de duinen vlak voor het strand. Heel optimistisch duwde ik mijn fiets met de zware tassen door het zand, omdat ik dacht, op de kaart verderop een ander ruiterpad ontdekt te hebben. Het begon te regenen, en mijn armen wilden niet verder. Opeens begon heel dichtbij een bruine kiekendief mannetje te jagen, en kon ik een mooie, lange video maken. Hij joeg boven duingras, bijna op het strand. Ondanks mijn valse hoop op een andere pad was dit moeilijk stukje de moeite dus waard. Ik draaide uiteindelijk om, om via dezelfde weg terug te fietsen, en na een snelle koffie met uitzicht op de zee, naar het zuiden van het gebied te vertrekken.
De kwelders in het zuidelijke natuurgebied van Schiermonnikoog. © Rahel S. Schnell
Muizenholletjes in de kwelder. © Rahel S. Schnell
Een graspieper op een struik in het noordelijke natuurgebied. © Rahel S. Schnell
De kwelders zijn een veel homogener, open gebied, dat ook vaak deels onder water staat. Ik was dan ook verrast toen ik daar voor het eerst muizenholletjes tegenkwam. Ze blijken de bescherming van afgestorven, droog rietgras te gebruiken voor hun koloniën. Maar hier trok, net als in het noorden, de grote hoeveelheid graspiepers en witte kwikstaarten mijn aandacht.
In vergelijk met de graspercelen en vogelakkers van Groningen, Friesland en Zeeland viel de aantal muizensporen erg tegen. Er kan dus van uit worden gegaan, dat kiekendieven op Schiermonnikoog vooral (kleine) vogels jagen, ook al heb ik dat nog niet statistisch geanalyseerd.
Ten slotte heb ik op mijn dagexcursie helaas niet het hele gebied kunnen aflopen. Het uiterste oosten en zuiden was binnen een dag niet lopend te bereiken. Desondanks waren er wel een aantal plekken op de dijken en duinen waar ik een goed uitzicht had en lijkt het heel waarschijnlijk dat zowel de vegetatie als ook fauna vergelijkbaar zijn met de gebieden waar ik wel ben geweest. Ik heb een betere indruk gekregen van dit voor Gerard belangrijke gebied, waar dertig jaren geleden nog tientallen blauwe kiekendieven broedden.
Bovendien geniet ik persoonlijk erg van dit veldwerk, waar ik via mijn studie nog meer hoeken van Nederland kan leren kennen. Overal word ik met open armen ontvangen, en ben ik blij om mensen ons project te kunnen uitleggen. Ik waardeer deze combinatie van belangrijk onderzoek en het leren kennen van de Nederlandse natuur en mensen zeer.
Video: Bruine kiekendief op Schiermonnikoog © Rahel S. Schnell
Leadfoto: Rahel S. Schnell in het natuurgebied van Schiermonnikoog.