23-augustus-2024 Voor insecten in het boerenland vormt een dijk een veilig toevluchtsoord waar ze zich in alle rust kunnen voortplanten. Binnen het agrarisch ecosysteem zijn dijken dan ook een niet te onderschatten onderdeel, zeker als je bedenkt hoe dynamisch het gebruik en onderhoud in dit landschap over het algemeen is. Als je het over natuur op akkers hebt horen de binnendijken als landschapselement daar dus zeker bij. Om die reden kijken we al vanaf 2020 samen met EIS Kenniscentrum Insecten naar het insectenleven op binnendijken in het dijkenproject Rijke Dijken en inmiddels doen we dat in vijf provincies (ZL, ZH, NB, Fr en Gr).

Nachtvlinders in het zonnetje

Dat binnendijken tal van bijzondere bijen- en dagvlindersoorten kunnen herbergen, soms in enorme aantallen, is inmiddels algemeen bekend. Maar er zijn meer soortgroepen. Een beetje onderbelicht in dit verhaal zijn bijvoorbeeld de nachtvlinders, waarvoor de dijken niet alleen foerageergebied vormen maar waar ze de hele levenscyclus van eitje-rups-vlinder kunnen voltooien. Het zijn vaak algemeen voorkomende soorten, en juist die vormen een belangrijke rol in het ecosysteem. En kijk ook eens hoe fraai en subtiel sommige soorten zijn getekend (foto 1).

Foto 1. Voorbeelden van algemene soorten nachtvlinders op binnendijken. Van links naar rechts: gestreepte goudspanner, klaverspanner en stro-uiltje.

Ook zeldzame soorten

Naast allerlei algemene nachtvlinders zijn op de binnendijken ook populaties aanwezig van zeldzaamheden en bedreigde soorten. Mooie voorbeelden zijn de nachtpauwoog en de bruinbandspanner die in het Deltagebied lokaal bolwerken hebben op de dijken. Of de hoornaarvlinder die je regelmatig kunt tegenkomen bij populierenlanen. We vermoeden dat er nog veel meer moois valt te vinden op het gebied van nachtvlinders. Op één goed onderzochte dijk in Rhoon (Schenkeldijk) bleken populaties aanwezig van verschillende zeldzame soorten zoals de moerasbladroller, satijnvlinder en populierenbladroller. Ondanks dat deze soorten vaak heel algemene waardplanten hebben, zijn ze vermoedelijk afhankelijk van de specifieke milieu-eigenschappen van de dijk.

Foto 2. Voorbeelden van kwetsbare soorten nachtvlinders op binnendijken. Van links naar rechts: nachtpauwoog, hoornaarvlinder en bruinbandspanner.

Onderdeel van een ecosyteem

Nachtvlinders spelen een prominente rol in het ecosysteem. Recent onderzoek laat zien dat de imago’s belangrijke bestuivers zijn van onze wilde flora. Daarnaast vormen de rupsen een aanzienlijk deel van de biomassa aan insecten. De rupsen worden veel gegeten door broedvogels. Zo zien we roodborsttapuiten en veldleeuweriken regelmatig slepen met de rupsen van gamma uilen en klaverspanners. Ook spreeuwen zijn liefhebbers van nachtvlinderrupsen, zoals van grasuiltjes. Tenslotte zorgt het grote aantal rupsen in het kielzog voor allerlei carnivore en parasiterende insecten, waaronder sluipwespen, sluipvliegen, graafwespen, mieren en zelfs zweefvliegen. Kortom, natuurschoon in optima forma, al is het aantal dijken waar dit is te bewonderen gering. Deze extensief beheerde dijken geven echter wel hun potentie weer en verdienen vanwege hun kwetsbaarheid zowel bescherming als navolging (zie NatureToday).

Tekst: Niels Godijn & Olaf Klaassen Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels

Foto’s: Niels Godijn