1-oktober-2024 Om blauwe kiekendieven beter te begrijpen en te beschermen is het belangrijk om de soort jaarrond te volgen. Een gezamenlijke slaapplaats is daarbij een essentieel onderdeel in het leven van een kiekendief. Vogels maken vaak gebruik van dezelfde gebieden om te overnachten. In het najaar wordt er nog wel eens in groenbemesters geslapen en af en toe in gras, maar het merendeel van de overwinterende blauwe kiekendieven slaapt in natuurgebieden: rietvelden waar wat plekjes zijn platgeslagen en ze net geen natte pootjes krijgen, in natuurlijke vegetatie op kwelders, in waterbergingen, heide of andere gebieden waar de omstandigheden veilig en stabiel zijn. Deze plekken verdienen bijzondere bescherming en ze zijn vaak ook een aanwijzing dat er in de omgeving belangrijke foerageergebieden liggen.

Uitvoering tellingen

Uit data van eerdere slaapplaatstellingen van 2015 t/m 2020 is gebleken dat blauwe kiekendieven gemiddeld zo’n 11 minuten voor zonsondergang binnen komen vliegen op de slaapplaatsen, maar er zijn natuurlijk vogels die al veel eerder arriveren, zoals in muizenrijke jaren als vogels al vroeg hun kostje bij elkaar hebben gescharreld. Om de vogels die er al zitten toch mee te kunnen tellen is het altijd gunstig als er even een havik of slechtvalk over de slaapplaats komt gevlogen, zodat alle kieken even gaan rondvliegen om de indringer te verjagen, maar dit zijn natuurlijk toevalstreffers. De dag erna een ochtendtelling doen ter controle kan ook, zodat je de vogels een voor een uit het gebied kan zien vertrekken, al is het niet uitgesloten dat sommige exemplaren al in het donker opvliegen of een enkeling uitslaapt. Je kunt er wel vanuit gaan dat je op onoverzichtelijke plekken weleens iets mist, het helpt dan om met meerdere mensen zo’n slaapplek te tellen. De meeste tellingen worden ’s avonds een uur voor zonsondergang gestart tot een half uur tot driekwartier erna (tot je niets meer kan zien). Behalve dat deze tellingen ons inzicht geven in het aantalsverloop gedurende het winterseizoen geeft het ons ook informatie over de aantallen blauwe kieken die in Nederland overwinteren. Daarnaast kunnen we op slaapplaatsen braakballen verzamelen voor dieetonderzoek.

Voorverzamelende bruine kiekendieven, 7 augustus 2024 (Jaap Smit)

Net als in eerdere jaren hebben we in augustus tweemaal een slaapplaatstelling gehouden. Het is een mooie afsluiting van het broedseizoen en er is dan nog kans op allevier kiekendiefsoorten. Er wordt in de nazomer regelmatig in landbouwgewassen geslapen. De plekken wisselen wel steeds, omdat er volop graan wordt geoogst, maar de gebieden waar ze slapen zijn wel jaarlijks ongeveer hetzelfde. In navolging op het slechte broedseizoen van 2024 telden we in augustus aanmerkelijk minder kiekendieven op de slaapplaatsen dan in augustus 2023. In 2023 waren dat er gemiddeld 14 per slaapplaats, in 2024 slechts 6,3. In 2023 ging het in totaal om 90 grauwe kieken, 9 blauwe kieken, 3 steppes en 9 velduilen, afgelopen augustus waren dat 3 grauwe, 0 blauwe kieken, 1 steppekiek en 1 velduil, nogal een verschil!

Nieuwe slaapplaatsen zoeken

Als er kiekendieven in jouw omgeving overwinteren en je wilt graag weten waar die slapen, ga dan zo’n twee uur voor zonsondergang op zoek naar jagende vogels en kijk waar ze heen vliegen. Zenderonderzoek laat zien dat vogels makkelijk 5-10 km van een slaapplek kunnen foerageren, wat kan oplopen tot wel 25 km. Maar over het algemeen duidt een blauwe kiek in de avondschemer op een slaapplaats in de buurt. De vliegrichting is al heel bruikbaar. Vaak kun je in combinatie met wat gebiedskennis op een kaart al wel de potentiële gebieden intekenen. In etappes lukt het dan om de slaapplaats te vinden.

Invoerapp BirdRoost 

We verzamelen bij een slaapplaatstelling zoveel mogelijk detailgegevens: van de individuele kieken (zoals aankomsttijd, leeftijd, geslacht, aan- of afvliegrichting), maar ook van de slaapplaats zelf (habitat, vegetatie) en de weersomstandigheden. Je kan op verschillende manieren de telgegevens aan ons doorgeven, waarbij onze voorkeur uitgaat naar de app BirdRoost. Deze is namelijk speciaal gemaakt voor onze slaapplaatstellingen van kieken! De app is vooral handig om tijdens de telling te gebruiken. Het helpt je om tijdens de telling de gegevens zo gedetailleerd en volledig mogelijk te noteren en je hebt voor jezelf meteen een overzicht van het aantal vogels dat je hebt genoteerd. Na het invoeren kun je de telling uploaden naar jezelf en naar GKA. We doen daarna nog wat checks en voegen de gegevens toe aan de database. Eventueel kan het invoeren in BirdRoost ook achteraf; als je liever pen en papier gebruikt in het veld kun je de gegevens ook thuis nog in de app invoeren. We bieden ook de mogelijkheid om alles in Excel te zetten, maar dit is voor ons iets meer werk en de ervaring leert dat de gegevens soms wat minder volledig zijn. Helaas is BirdRoost niet beschikbaar voor iOS, dat is op dit moment nog wat te kostbaar om te ontwikkelen. Maar er is een oplossing als je een iPhone of iPad gebruikt: installeer de app op een oude Android telefoon en verbind deze telefoon in het veld met je IPhone via hotspot. In Google Play kun je de app hier vinden.

Meedoen?

Vanuit GKA worden er inmiddels door zo’n 40 waarnemers 28 slaapplaatsen min of meer regelmatig geteld. Sommige slaapplaatsen worden tweewekelijks geteld. Dat levert natuurlijk het mooiste beeld op, ook om vast te kunnen stellen wanneer er veranderingen optreden. Maar de meeste mensen doen mee aan onze drie winterse simultaantellingen wat natuurlijk ook al erg mooi is. Tel je al slaapplaatsen dan hopen we dat je daar ook het komende seizoen weer aan mee wilt doen, of dit nu is tijdens de drie winterse simultaantellingen of tweewekelijks.

De simultaantellingen staan gepland op:

27 november 2024 van 15:20 – 16:50
29 januari 2025 van 16:10 – 17:40
26 maart 2025 van 18:00 – 19:30 

Heb je vragen over deze telling of lijkt het je leuk om mee te doen, neem dan contact op met [email protected] Tel: 0646024964