19-juli-2024 – Grauwe kiekendief Abe uit Flevoland is onlangs 17 jaar geworden en is daarmee de oudst bekende grauwe kiekendief van Nederland geworden. Alsof dat nog niet genoeg is: dit stokoude mannetje heeft dit jaar ook nog voor nageslacht weten te zorgen! Iedereen loopt weg met deze oude strijder, en terecht. Maar hoe vergaat het de Flevolandse grauwe kiekenpopulatie als hij er straks niet meer is?

Van bolwerk naar relictpopulatie

Er was een tijd dat Flevoland het bolwerk was van de grauwe kiekendief in Nederland. Rond 1980 broedden er zo’n 45 paren in deze provincie. Dat is nu gewoonweg niet meer voor te stellen want het aantal broedparen komt deze eeuw nauwelijks meer boven de vijf uit en het worden er alleen maar minder. Vanaf 2021 zijn er nog maar 1-2 paar overgebleven, waarvan een van de jaarlijkse broedvogels (mannetje Abe) inmiddels een zeer hoge leeftijd heeft bereikt. Als deze vogel overlijdt is het zeer de vraag of de grauwe kiekendief als broedvogel voor Flevoland kan worden behouden.

Vernoemd naar vrijwilliger

Ieder jaar is het weer afwachten of hij weer terugkeert uit zijn overwinteringsgebied in Afrika. We kunnen deze vogel herkennen omdat hij als jong een kleurring heeft gekregen (geel 1H). Hij heeft ook nog een tijdje met een zender rondgevlogen en heeft daar zijn naam aan te danken. Dit mannetje werd vernoemd naar een van de vrijwilligers van het eerste uur in Flevoland: Abe Dijkstra die ons in 2019 helaas is ontvallen. De antenne heeft Abe inmiddels niet meer, maar de ring draagt hij nog steeds en vanaf 2018 wordt hij jaarlijks afgelezen. Op basis van foto’s uit eerdere jaren wordt vermoed dat Abe zijn hele leven al in Flevoland heeft gebroed.

Superman Abe

Abe is op 20 juni 2007 aan de Wulpweg in Flevoland uit het ei gekropen en heeft dus onlangs zijn 17e verjaardag gevierd. Voor kiekendieven is dat hoogbejaard. Abe is hiermee officieel de oudst bekende grauwe kiekendief van Nederland geworden (en een van de oudste van de wereld, want afgezien van een vrouwtje van 18 jaar is er geen oudere vogel bekend). Abe is ook nog eens een superman, hij weet al zijn hele leven vrijwel elk jaar een flink aantal jongen groot te brengen. Zo heeft hij de afgelopen tien jaar in totaal 25 jonge grauwe kiekendieven laten uitvliegen. Zelfs in 2024, een zeer matig muizenjaar, heeft hij voor nageslacht weten te zorgen, ook al was het slechts één jong. Veel andere kiekendieven kwamen vanwege het gebrek aan muizen niet eens tot een nest. Bij roofvogels is dit trouwens een vaker geconstateerd fenomeen: een paar individuen die zo uitzonderlijk goed presteren dat ze een bovengemiddelde bijdrage leveren aan de vitaliteit van een lokale populatie.

Friese vrouw

Eveneens dankzij een kleurring weten we dat de vrouw van Abe een Fries vrouwtje is dat in 2019 in de buurt van Nieuwebildtzijl is geboren (geel 2|N). Sinds 2021 is zij de vaste partner. Zij is dus aanmerkelijk jonger maar heeft natuurlijk feilloos in de gaten dat ze aan Abe een hele goede heeft. Mocht Abe eerder wegvallen dan zijzelf is het wel de vraag wie haar nieuwe partner wordt. Omdat er nog maar zo weinig grauwe kiekendieven rondvliegen zou het maar zo een van haar eigen jongen kunnen worden. Dit voorjaar hing een tijdje een van haar zonen uit 2021 rond in de buurt van het nestperceel. Deze vogel werd samen met een andere vrouw gezien, maar tot een broedpoging kwam het niet, vermoedelijk door het slechte voedselaanbod.

Feestje moet geen afscheidsfeestje worden

Dat deze Nederlandse grauwe kiekendief zo’n memorabele leeftijd heeft bereikt is reden voor een feestje, maar het is ook een feestje met een donker randje. De teloorgang van de populatie grauwe kiekendieven in Flevoland laat zien dat het huidige akkerlandschap voor deze vogels weinig te bieden heeft. In het onlangs verschenen Actieplan Akkervogels Flevoland worden de problemen benoemd, en ook beschreven wat de gewenste acties zijn. De vraag is nu, wie pakt de handschoen op? Een boost van de natuurwaarden op de akkers betekent ook een boost aan prooidieren voor de kiekendieven (naast muizen ook zangvogels en grote insecten). De kans dat zich dan weer nieuwe grauwe kiekendieven in Flevoland vestigen wordt daarmee aanzienlijk vergroot. En wie wil nou niet deze Flevolandse specialiteit nog heel lang boven de Flevolandse akkers zien schommelen?

De nestbescherming van kiekendieven door Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels i.s.m. Werkgroep Roofvogels Noordoostpolder wordt uitgevoerd met steun van Provincie Flevoland en het Bettie Wiegmanfonds, en is niet mogelijk zonder de medewerking van alle trouwe vrijwilligers en bereidwillige agrariërs.

Tekst: Olaf Klaassen & Jitty Hakkert, Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels
Foto’s: Raymon Melchers (leadfoto: grauwe kiekendief Abe in zijn 17e levensjaar); Juun de Boer; Harold Boer; Hans Porsinck