Onderzoek naar overleving en dispersie van blauwe kiekendieven

Onderzoek naar overleving en dispersie van blauwe kiekendieven

door Almut Schlaich

Veel blauwe kiekendieven zijn er niet meer over in Nederland. Er resteert jaarlijks slechts een zeer kwetsbare populatie van maximaal tien broedparen op de Waddeneilanden en in het Groninger akkerland. Op basis van ringterugmeldingen van op de Nederlandse Waddeneilanden geboren blauwe kiekendieven blijkt dat de overleving in het eerste levensjaar sinds de jaren zeventig sterk afgenomen is. Dit zou de belangrijkste oorzaak voor de afname van de populatie kunnen zijn. Wat echter precies de knelpunten zijn voor deze soort in het Nederlandse Waddengebied, is onbekend. Om hier meer over te leren, zijn we vorig jaar begonnen nestjonge blauwe kiekendieven uit te rusten met zenders.

In 2019 en 2020 kregen dertien jonge blauwe kiekendieven in Nederland een zender om hun lot en hun bewegingen te kunnen volgen. In 2016 was al ervaring opgedaan met dit zenderwerk bij een jonge blauwe kiekendief uit het Groninger akkerland. De in totaal veertien tot dusver gezenderde nestjonge vogels komen bijna allemaal uit Groningen (alle nesten in wintertarwe). Eén vogel is van een nest in de duinen van Texel in 2020. De vogels kregen vlak voor het uitvliegen hun zenders. In totaal gaat het om zes mannetjes en acht vrouwtjes (lees hier meer over in het natuurbericht).

Aan het einde van hun eerste kalenderjaar (31 december van het geboortejaar) waren drie van de zeven blauwe kiekendieven die in 2016 en 2019 waren gezenderd nog in leven (43 procent; mortaliteit van 57 procent). Van de vogels die het niet haalden, stierf er één al in de uitvliegfase enkele dagen na het zenderen. Twee van de in totaal vier overleden vogels konden in het veld opgespoord worden. Beiden waren gepakt door een vos. De drie overlevenden lijken zo ver we weten op dit moment nog steeds in leven, net als de vogels die in de zomer van 2020 een zender kregen. Maar helaas komen er de laatste weken weinig posities binnen omdat de batterijen van de zenders die opgeladen worden door zonnepanelen in deze donkere dagen slecht presteren. Alleen van Edzo en Henk in Frankrijk en de Texelse Suzanne in Zeeland krijgen we nog regelmatig nieuws. Andere meldden zich sinds midden november alleen sporadisch of helemaal niet meer. We kunnen dus alleen maar hopen dat de batterijen snel weer opladen. Het kan alleen maar beter worden, de dagen worden alweer langer!

De resultaten tot nu toe zijn echter heel spannend. De kaartjes met de gegevens vanaf 1 september laten duidelijk zien dat de Nederlandse blauwe kiekendieven niet alleen in Nederland blijven. Edzo vertrok al in het najaar van 2019 naar Frankrijk en verbleef daar de hele winter. Ook de zomer van 2020 bracht hij in Frankrijk door, ook al bezocht hij andere gebieden. Nu is hij weer in dezelfde regio te vinden als vorige winter. Zijn broer Gerard daarentegen verbleef vorige winter in Nederland. Nadat hij ook de zomer hier doorbracht, maakte hij in oktober wel een uitstapje naar Frankrijk, maar kwam zonder zijn broer te ontmoeten snel weer naar Nederland terug. Matty zit sinds eind november nabij het “Große Meer” boven Emden in Duitsland. Binnen Nederland is de Texelse Suzanne het verste van haar geboorteplek terecht gekomen. Zij verblijft sinds eind september in de buurt van Brouwershaven in Zeeland. Maar de spectaculairste beweging liet Menno eind november zien. Hij stak over naar Engeland waar hij vanuit de kwelders van Essex zijn laatste positie verstuurde, daarna was de batterij leeg. Uiteindelijk bereikte hij het RSPB-reserve Wallasea waar hij sinds begin december in verblijft. Dat weten we omdat hij daar namelijk schitterend gefotografeerd is door Bob Cooper! Op 12 december zijn er weer foto’s van hem gemaakt, heel nat maar blijkbaar vermaakt hij zich daar wel. Als hij maar in het natuurgebied blijft… Duimen dus!

We gaan de bewegingen en het lot van de gezenderde blauwe kiekendieven de komende maanden verder volgen. Vanaf januari krijgen we zelfs ondersteuning van twee enthousiaste studenten die het habitat in de wintergebieden helpen in kaart te brengen en foerageerobservaties gaan doen. En daarmee houdt het nog lang niet op: volgend jaar gaan we samen met Sovon Vogelonderzoek Nederland meer jonge blauwe kiekendieven op de Waddeneilanden zenderen. Samen willen we proberen uit te vinden waar de knelpunten voor deze schitterende soort liggen voor dat het te laat is.

Dit onderzoek is in samenwerking met Sovon Vogelonderzoek Nederland en Vogelbescherming Nederland en wordt financieel mogelijk gemaakt door het Waddenfonds en het Prins Bernhard Cultuurfonds. Twee zenders zijn aangeschaft dankzij de donateurs van Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels.