Veldcursus in Djoudj (Senegal) thuis voor Europese broedvogels

Inmiddels zijn we al 3 dagen in de Djoudj en draait de veldcursus op volle toeren! De lessen vinden plaats bij het biologisch veldstation gelegen aan de rand van het nationale park. Het is een fantastische plek, waar je vanaf het gebouw uitzicht hebt op duizenden fluiteenden die hier overdag slapen op de plas, tussen de druk foeragerende lepelaars, grutto’s, roze pelikanen, (kleine) flamingo’s, kemphanen, steltkluten en nog veel meer. Het blijft een ontzagwekkend besef dat we in theorie de bruine kiekendieven die hier boven het riet zweven of de gele kwikstaarten die langs de waterkant lopen, straks thuis in Nederland in het voorjaar weer zouden kunnen treffen op de akkers. Deze plek is hun thuis, net als voor vele andere Europese broedvogels, waar ze al die tijd leven als ze niet bij ons in Europa zijn om te broeden. Ieder najaar zien we ze vertrekken en ieder voorjaar verschijnen ze weer, en dit is dus die geheimzinnige plek waar ze allemaal naar afreizen. Heel bijzonder om deze plek eindelijk met eigen ogen te kunnen zien en mee te maken!

Op donderdag hebben we bij aankomst in de Djoudj in de middag eerst met de studenten het gebied verkend en vogels gekeken. Aan het eind van de middag arriveerde er versterking in de vorm van team Altenburg en Wymenga (Erik, Elena, Jan en Wender) en zetten we, na een college voor de studenten, in het donker gezamenlijk met de studenten de mistnetten op rond het veldstation. Op vrijdag stonden er twee veldtechnieken op het programma: vogels vangen met mistnetten en ringen, en bio-akoestiek. Om te beginnen hadden we niet veel mistnetten opgezet, maar een half uur na openen van de netten in de ochtend hingen ze al vol met zwartkopwevers, die waarschijnlijk geslapen hadden in het riet waarlangs de netten waren opgesteld. Naast het wevergeweld vingen we ook al gelijk een paar palearcten: kleine karekiet, rietzanger, tjiftjaf en baardgrasmus. Ook prachtige lokale soorten vonden hun weg naar de netten, vooral de dwergbijeneter en malachietijsvogel konden op veel bewondering rekenen. Ook de bio-akoestiek-stoomcursus van Dayo werd met veel enthousiasme gevolgd door de studenten, die na afloop van de les nog van hot naar her liepen met de opnameapparatuur.

Vandaag bestaan de cursusonderdelen uit monitoring in de vorm van bomentellingen en transecttellingen, en gedragsobservaties aan foeragerende grutto’s. Jan van der Kamp en de mensen van Altenburg en Wymenga nemen de les over bomentellingen voor hun rekening. Uiteraard worden niet de bomen geteld, maar de vogels ín de bomen, ter voortzetting van de tellingen die met dezelfde methode op grote schaal zijn uitgevoerd door onder andere Jan zelf. Er staan genoeg mooie oefenbomen rond het veldstation en er zit vaak ook nog wat in, de uitdaging zit hem in het lange wachten tot de allerlaatste vogel in de boom is gedetermineerd. Bij de transecttellingen door Popko en Wim werd onder andere gewerkt aan het inschatten van afstand in het veld, en de digitale invoer van de gegevens met apps als QField. Voor het onderdeel foerageerobservaties aan grutto’s door Mohamed (van Birdeyes) vallen de studenten met de neus in de boter: een groep van bijna 300 grutto’s verblijft momenteel in de plas naast het veldstation, dus de studenten hadden het lekker druk met het doen van foerageerobservaties. Het onderdeel was dusdanig succesvol dat het een goede pilot lijkt voor een afstudeerproject! Tussen de bedrijvigheden in het veld door werden er verschillende colleges en praatjes gegeven door Dayo, Almut, Mohamed, en een student uit de eerste cohort, wat zorgt voor een leuke en belangrijke afwisseling tussen theorie en praktijk.

Het is eigenlijk jammer dat we alweer halverwege de veldcursus zijn! Dan zijn die paar dagen toch maar kort. Gelukkig zijn er veel nieuwe ideeën opgedaan en er wordt veel nagedacht over hoe we hieraan een zinvol vervolg kunnen geven, zodat het een duurzame investering wordt. Veelbelovend nieuws is dat er zich al twee studenten hebben gemeld die graag iets met grauwe kiekendieven zouden willen doen voor hun afstudeerproject!

Deze expeditie naar Senegal wordt mogelijk gemaakt door Vogelbescherming Nederland en vindt plaats in het kader van DALI (Dutch African Landbird Initiative), in samenwerking met Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Rijksuniversiteit Groningen, Vogelbescherming Nederland en Université Gaston Berger.

Titelfoto: Foerageerobservaties Grutto’s © Mohamed Henriques