Vogels op de slaperdijken

door Jitty Hakkert

Sinds de winter van 2018 wordt er geteld op de slaperdijken in Oost-Groningen, in de winter van oktober t/m maart en vanaf 2020 ook in het voorjaar en de zomer van begin april tot half juli. De tellingen zijn mede door studenten gedaan en vrijwilligers helpen ons nu ook met het tellen. Vanaf de dijk heb je een mooi overzicht over de polders en zijn de verschillen tussen de seizoenen goed te volgen.

Het doel is om een beeld te krijgen welke vogels gebruik maken van de dijk en waar ze zich ophouden. Op delen van de dijk vindt namelijk binnen het pilotproject “Natuurrijke slaperdijken Groningen” aangepast beheer plaats en is struweel aangeplant, we willen de effecten hiervan nauwgezet volgen. Naast het tellen van vogels en zoogdieren worden er ook muizenplots geteld en insecten gemonitord. Niet alleen de vogels op de dijk zelf worden geteld, maar ook de vogels in de watergangen en op de akkers en erven in een schil om de dijk heen worden genoteerd. In totaal zijn er op en in de directe omgeving van de slaperdijk in Oost-Groningen 29 soorten broedvogels vastgesteld.

De gele kwikstaart is de meest voorkomende broedvogel op de naastgelegen akkers. De kwikstaarten maken ook regelmatig gebruik van de dijk om te foerageren. Halverwege april zijn de eerste territoriale roodborsttapuiten genoteerd. Deze soort is na de grasmus de meest voorkomende broedvogel op de dijk, ze zitten vooral op het oostelijke meest ruige deel.

Op 16 april 2020 zag ik vanaf de dijk de eerste grauwe kiekendief man van dat seizoen, jagend boven de akkers. Later in het seizoen had ik prachtig zicht op de territoriale kiekendieven broedend in aangrenzende akkers. In de rietkragen langs de watergangen zingen rietzangers, rietgorzen en blauwborsten, en maken enkele paren bruine kiekendieven hun nest.

In Noord-Groningen waar we in 2020 ook gestart zijn met het tellen van delen van de slaperdijk had een bruine kiek zelfs een nest gemaakt in een ruig stuk op de zuidhelling van de dijk. Daar stond ook een mooie struweelhaag waar een grauwe klauwier zat te zingen, helaas bleef het bij deze ene waarneming.

Wilgjes die langs de dijk en het water staan worden regelmatig gebruikt door verschillende soorten vogels, de koekoek bijvoorbeeld roept er in de zomer, in de winter vliegt er regelmatig een havik uit die daar waarschijnlijk zit te azen op de wintertalingen op het water. Tapuiten en paapjes maken zowel tijdens de voorjaars- als de najaarstrek gebruik van de slaperdijk. Ze worden begin oktober en in het begin van mei gezien, hopelijk blijft er eens een paapje broeden.

[ultimate_carousel slide_to_scroll=”single” slides_on_desk=”4″]

Ruig dijkvak met veel brandnetel en wilgenstruweel waar eigenlijk altijd vogels inzitten. Oost-Groningen, 26 oktober 2020. © GKA

Jagende blauwe kiekendief boven de dijk in de mist. Oost-Groningen, 16 december 2020. © GKA

Man grauwe klauwier zingend vanuit hondsroos. 18 juni 2020, Noord-Groningen. © GKA

[/ultimate_carousel]

De dijk wordt vooral door vogels gebruikt om voedsel te zoeken en door roofvogels om te jagen. Buizerd en torenvalk maken tijdens het biddend jagen gebruik van de opwaartse lucht boven de dijk. Of ze gebruiken de dekking ervan. Zo deed een sperwer al jagend langs de dijk een aanval op een veldleeuwerik. De veldleeuwerik was daardoor zo verrast dat ie tegen mijn geparkeerde auto aan botste. We kwamen alle drie met de schrik vrij. Gierzwaluwen, oever-, huis- en boerenzwaluwen vangen er veel muggen en vliegen. En spreeuwen die een stuk verderop in de dorpen hun nesten hebben foerageren op de dijk.

Grenzend aan de dijk zijn enkele vogelakkers aangelegd, waarvan de braakstroken in de winter druk bezocht worden door putters. Bij de laatste tellingen zag ik blauwe kiekendieven die al jagend van vogelakker naar slaperdijk en braakstrook heen en weer vlogen. Dat laat zien hoe belangrijk die structuren en meerjarige natuurmaatregelen in het landschap zijn. Voor muizen, maar ook voor insecten zijn deze vaste structuren erg belangrijk, omdat o.a. wilde planten een kans krijgen om te groeien en bloeien waardoor er veel bijen en vlinders van kunnen profiteren. Tijdens een telronde in april kwam ik een bijzondere oliekever tegen, de larve van deze kever parasiteert op wilde bijen, een mooie indicator voor de natuurwaarde van deze slaperdijk.