2 november 2023 Na het uitzwaaien van ‘onze’ grauwe en bruine kiekendieven naar hun overwinteringsgebieden in de Sahel, plakte collega Toni Hoenders nog een stukje aan het kiekenbroedseizoen door in Zuid-Afrika mee te helpen bij het zoeken van nesten van zwarte kiekendieven. Odette Curtis-Scott van de Overberg Renosterveld Conservation Trust en Rob Simmons van de Fitzpatrick Institute of African Ornithology werken aan de bescherming van deze soort in landbouwgebied de Overberg, waarbij dit seizoen ook vogels worden gezenderd. GKA heeft met behulp van donaties een van de GPS-zenders gesponsord.

Afname natuurlijk habitat

De zwarte kiekendief komt alleen voor in Zuidelijk Afrika en wordt met uitsterven bedreigd: de wereldpopulatie bestaat uit ongeveer 1300 vogels en neemt nog steeds af. Sinds de kolonisatie van Zuid-Afrika door Europeanen 400 jaar geleden is er veel veranderd in het leefgebied van zwarte kiekendieven. De natuurlijke vegetatie waarin ze broeden, genaamd renosterveld, is grotendeels getransformeerd tot landbouwgebied. In deze ‘broodmand’ van Zuid-Afrika, een gebied genaamd de Overberg waar veel graan wordt geproduceerd, is 95% van het renosterveld verdwenen. De laatste stukken die nog over zijn, zijn onmisbaar als broedhabitat voor zwarte kiekendieven in de Overberg. Maar ook deze stukken zijn niet veilig: het renosterveld wordt nog steeds stukje bij beetje (illegaal) geploegd. Bovendien worden er plannen gemaakt voor de bouw van windmolenparken in de broed- en foerageergebieden van de kiekendieven.

Veldwerk nesten zoeken

Op het zuidelijk halfrond deed niet de herfst maar de lente intrede. Omdat het broedseizoen van zwarte kiekendieven veel meer gespreid is dan bij ons, moesten sommige paren nog aan hun nest beginnen, terwijl andere paren al hun jongen voerden. Het doel van het zoeken naar nesten dit seizoen was in de eerste plaats om oudervogels te kunnen zenderen. Dankzij een omvangrijke crowdfunding door Odette en Rob twee jaar geleden konden een aantal GPS-zenders worden aangeschaft om meer te weten te komen over habitat- en ruimtegebruik en mortaliteit van de zwarte kiekendieven in de Overberg. Een van deze zenders werd beschikbaar gesteld door GKA met behulp van donaties. Met het oog op de plannen die er zijn voor de bouw van meerdere windmolenparken, is het belangrijk om zowel de broedplekken als de foerageergebieden in kaart te brengen. Bij de bouw van windmolenparken moet rekening worden gehouden met de kiekendieven, en wanneer er een nest is gevonden in een beoogd bouwgebied, moet er een buffer van 3 kilometer tot het nest worden aangehouden. Dus hoe meer nesten er in kaart worden gebracht, hoe beter.

Bescherming renosterveld

Het volgen van zwarte kiekendieven met zenders is maar een klein deel van het werk van de Overberg Renosterveld Conservation Trust. Het grootste deel bestaat uit bescherming van renosterveld. Deze ongelofelijk diverse vegetatie bestaat uit veel endemische plantensoorten die met uitsterven worden bedreigd. Het vormt het leefgebied tussen de akkers van veel verschillende soorten vogels, insecten, reptielen, amfibieën en zoogdieren. De bescherming ervan bestaat uit het opkopen van stukken land met renosterveld van boeren, of het sluiten van “conservation easements”: hierbij blijft het land eigendom van de boer, maar komen de stukken natuurlijke vegetatie in permanent beheer van de Renosterveld Conservation Trust. Dit moet voorkomen dat het renosterveld wordt geploegd of overbegraasd, ook wanneer de boerderij wordt verkocht aan een nieuwe landeigenaar. Heel belangrijk, want zodra de vegetatie wordt geploegd, duurt het ontzettend lang voordat sommige plantensoorten zich weer kunnen vestigen. De oorspronkelijke staat en samenstelling van de vegetatie komt na het ploegen zelfs nooit volledig meer terug. Gelukkig zijn er steeds meer boeren enthousiast geworden over het renosterveld op hun land en alle soorten die er leven. Elk jaar komen er weer beschermde hectares bij! Meer weten over de Overberg Renosterveld Conservation Trust? Neem hier dan een kijkje.

Tekst: Toni Hoenders, Grauwe Kiekendief- Kenniscentrum Akkervogels
Foto’s: Sean Thackwray, Odette Curtis-Scott en Toni Hoenders