VOLG RUIGPOOTBUIZERDS-NAJAAR-2019

In de kaart waar de ruigpootbuizerds te volgen zijn kun je door op een route te klikken zien bij welk individu deze hoort. De legenda onder de kaart laat ook zien welke kleur hoort bij welke vogel.

24 maart 2020

Janosch terug in Oost-Groningen!

Janosch zijn bewegingen in provincie Groningen.

Janosch heeft het wel heel spannend gemaakt. We hadden het niet meer verwacht, maar tot onze grote vreugde is hij drie dagen geleden toch nog terug naar de Oost-Groninger Dollardpolders gekomen! Daar werd deze ruigpootbuizerd in december 2018 gevangen en gezenderd. Deze winter (2019/20) koos hij echter eerst voor een ander wintergebied, het Ahlenmoor bij Cuxhaven, ca. 120 km oostelijk van de Dollardpolders. Begin maart vloog hij naar Ostfriesland en bleef daar bijna twee weken en maakte een kort uitstapje naar het Duitse Waddeneiland Norderney.  Op 19 maart vertrok hij toen naar het westen en stak bij Delfzijl de Eems over. In plaats van meteen naar zijn bekende wintergebied van vorig jaar de vliegen, maakte hij eerst een rondje tot achter de stad Groningen. De volgende dag vloog hij weer terug naar Delfzijl via Groningen, waar hij bijna precies over het huis van GKA-onderzoeker Tonio Schaub vloog, die hem samen met Raymond Klaassen 15 maanden geleden had gevangen. Een mooi toeval! Uiteindelijk arriveerde hij in de Dollardpolders bij Finsterwolde. Hij overnachtte daar ook direct in hetzelfde bosje waar hij ook het jaar daarvoor sliep. We zijn benieuwd in hoeverre zijn ruimtegebruik nu zal verschillen met vorige winter. Interessant is ook in hoeverre zijn gebruik van het landschap overeenkomt met dat van Robbin, de derde ruigpootbuizerd die ook in de Dollardpolders verblijft. Tot nu toe overlappen hun home ranges verbazingwekkend weinig.

Cars toonde nog veel minder trouw aan zijn voormalig wintergebied in Oost-Groningen en bleef deze winter helemaal in Wit-Rusland. Sinds begin december zat hij daar in een vast gebied zuidelijk van de hoofdstad Minsk, maar op 13 maart vloog hij rond 100 km naar het oosten, wat een begin van het voorjaarstrek naar het arctische broedgebied had kunnen zijn. Maar hij keerde weer om, maakte nog enkele pauzes tussendoor en  was een week later gewoon weer terug in zijn vaste wintergebied. We zullen zien wanneer hij daadwerkelijk van daar zal vertrekken.

16 maart 2020

Janosch opnieuw in Ostfriesland en ook Cars in beweging!

Janosch maakte begin februari vanuit zijn vaste wintergebied in het Ahlenmoor bij Cuxhaven een uitstapje naar Ostfriesland (omgeving Esens/Wittmund; 75 km verder westelijk gelegen). Daarna keerde hij terug naar het Ahlenmoor (zie vorig update). Maar 10 dagen geleden (07-03) vloog hij opvallend genoeg weer precies naar hetzelfde gebied in Ostfriesland. Deze keer vloog hij niet rechtdoor over de Jadebusen maar zuidelijk er omheen. Na een week in Ostfriesland te zijn gebleven, maakte hij eergisteren een uitstapje naar het Duitse Waddeneiland Norderney. Dit is de eerste keer dat een van onze gezenderde ruigpootbuizerds de Waddeneilanden opzocht! Janosch bleef er echter ook maar anderhalf dag en vloog toen weer naar het vaste land.

Cars zat sinds begin december in het midden van Wit-Rusland. Opvallend is dat hij daar al die tijd in een klein gebied zat (ca. 4 x 4 km) en ook geen uitstapjes maakte, zoals wij bij de andere gezenderde ruigpootbuizerds gezien hebben. Maar afgelopen vrijdag (13-03) heeft hij het gebied voor het eerst verlaten. Hij trok 100 km naar het oosten, maar keerde toen weer om en was gisteren weer op slechts 30 km afstand van zijn eerdere wintergebied.

Robbin – de nieuwe zender-ruigpootbuizerd die wij begin februari in Oost-Groningen vingen – bevind zich nog steeds in de Dollardpolders (niet op de kaart ingetekend). Hij maakte in de afgelopen weken meerdere grote rondvluchten, bijvoorbeeld naar Emden (totaal 60 km) en zelfs helemaal naar Zuidwest-Friesland (270 km), maar kwam tot nu toe steeds weer terug naar het Oldambt.

Vooral Janosch en Cars – 3de KJ vogels die dit jaar mogelijk gaan broeden – zullen vermoedelijk binnen enkele weken met de voorjaarsmigratie beginnen. Wij zijn heel benieuwd of ze dan net zoals in 2019 via grote omwegen over Oost-Europa naar Scandinavië zullen vliegen, of deze keer wél voor de directe route via Denemarken zullen kiezen.

19 februari 2020

Janosch terug bij Cuxhaven

De gezenderde Ruigpootbuizerd Janosch is weer terug in het Ahlenmoor, het veengebied bij Cuxhaven waar hij tussen eind november 2019 en begin februari 2020 verbleef. Zijn uitstapje naar Ostfriesland (zie vorige update) duurde uiteindelijk maar vier dagen, waarin hij in totaal meer dan 150 km aflegde. Op 11 februari kwam hij op dezelfde weg die hij op de heenweg nam weer terug (langs Wilhelmshaven, over de Jadebusen en dan noordelijk van Bremerhaven over de mond van de Weser). Het lijkt dat hij op zoek ging naar een ander wintergebied maar uiteindelijk toch weer voor het bekende en waarschijnlijk nog steeds heel muizenrijke Ahlenmoor koos. Daar werd hij eergisteren ook al weer door Gerd-Michael Heinze waargenomen en mooi op de foto gezet (zie beneden).

Van de tweede vorige winter in Nederland gezenderde Ruigpootbuizerd Cars is geen nieuws te melden. Hij bevindt zich nog steeds in hetzelfde gebied in Wit-Rusland waar hij sinds begin december 2019 zit.

11 februari 2020

Janosch schuift op

Na twee maanden zonder noemenswaardige verplaatsingen bij de twee gezenderde Ruigpootbuizerds Janosch en Cars heeft één van hun zich in de afgelopen dagen weer verplaatst:

Janosch is op 5 februari uit het Ahlenmoor vertrokken, een deels drooggelegd veengebied bij Cuxhaven in Nedersaksen, waar hij sinds eind november 2019 verbleef. Hij verbleef eerst nog aan de kust ongeveer 15 km verder westelijk (boven Bremerhaven), maar trok toen toch een stuk verder naar het westen, over de monding van de Weser en de Jadebusen heen, voorbij Wilhelmshaven tot halverwege het Oost-Friese schiereiland bij Neuharlingersiel (vlucht van ca. 60 km). Deze verplaatsing deed ons hopen dat hij misschien toch nog weer terug naar Groningen zou komen, maar gisteren vloog hij alweer een stukje terug naar het oosten. Vanochtend was hij in de buurt van Jever. Wat precies de reden voor de verplaatsing is, is niet duidelijk. Misschien heeft het met de lenteachtige omstandigheden te maken voordat storm “Ciara” (in Duitsland “Sabine”) begon. In de laatste twee weken in het Ahlenmoor werd hij ook al wat mobieler dan in december en januari en maakte hij meerdere grotere uitstapjes tot op 5 km van zijn vaste slaapplaats.

Cars is voor nu nog niet weer in beweging gekomen. Hij verblijft nog steeds in Wit-Rusland rond 80 km zuidelijk van de hoofdstad Minsk nabij de kleine plaats Kapyl. Hij zit daar sinds begin december. Hij gebruikt overdag een klein homerange van ca. 1 km² (zie afbeelding), soortgelijk als op zijn eerste verblijfplaats in Wit-Rusland bij Maryina Horka van waar wij in december mooie foto’s van een Wit-Russische vogelaar kregen (zie update van 18-12-2019). Van zijn foerageergebied vliegt hij ’s avonds naar wisselende slaapplaatsen in omliggende kleine bosjes. Meestal liggen deze minder dan 1,5 km van het foerageergebied vandaan, maar soms (vier keer in de afgelopen maand) vloog hij voor onbekende redenen naar veel verderop gelegen slaapplaatsen (tot op 9 km afstand).

18 december 2019

Interessante veldbezoeken

De twee gezenderde Ruigpootbuizerds Janosch en Cars hebben in de afgelopen 4 weken weer geen grote verplaatsingen ondernomen. Janosch bevindt zich ongewijzigd in het Ahlenmoor, een veen- gebied bij Cuxhaven  (Duitsland). En Cars is nog steeds in Wit-Rusland. Twee weken hield hij zich bij de kleine stad Marjina Horka op (60 km zuidoostelijk van Minsk). Op 23 november is hij rond 80 km naar het zuidwesten opgeschoven. Een kleine week zat hij toen westelijk van de plaats Kapyl (nog steeds Oblast Minsk), en begin december vloog hij nog weer 25 km verderop naar de andere kant van de plaats. Daar heeft hij blijkbaar weer een goed gebied gevonden, hij brengt bijna al zijn tijd op een enkel stuk grasland door.

Spannender dan deze bewegingen zijn echter de veldbezoeken die in de afgelopen weken hebben plaatsgevonden! Collega Tonio Schaub en student Janosch Becker (naar wie de Ruigpootbuizerd vernoemd is!) waren begin december in het Ahlenmoor bij Cuxhaven. Zij konden daar ook daadwerkelijk de Ruigpootbuizerd Janosch opsporen. Het was mooi om te zien hoe hij nu uiterlijk veranderd is vergeleken met toen we hem een jaar geleden als 1^e-winter-vogel in Groningen vingen. Hij heeft inmiddels een donkere keel, een licht band op de borst en een duidelijke 2^de eindband op de onderkant van de staart (zie foto’s).

Het Ahlenmoor is een veengebied waar de centrale delen drooggelegd zijn, met uitgestrekte intensief beheerde graslanden. Daar omheen liggen binnen een beschermd natuurgebied nog veenresten. Erg indrukwekkend is de muizenstand in de graslanden. Grote vlaktes zijn door de muizen kaal gevreten, en de dichtheid van muizenholletjes is op sommige plekken enorm (zie foto’s). Van de boeren daar was te horen dat zij zulke toestanden nog nooit meegemaakt hebben! De enorme muizenstand verklaart de grote aantallen roofvogels in het gebied: minstens 5 Ruigpootbuizerds, tientallen Buizerds, grote aantallen Blauwe Kiekendieven en Torenvalken. Met de situatie daar voor het oog lijkt het niet heel waarschijnlijk dat Janosch deze winter nog naar Groningen zal doorvliegen.

Daarnaast hebben wij zelfs informatie en foto’s kunnen verkrijgen uit één van de Wit-Russische verblijfsgebieden van Cars. Alexandre Vintchevski van APB-BirdLife Belarus heeft eind november het gebied bij de plaats Marjina Horka opgezocht waar Cars in november twee weken verbleef. Juist op dezelfde dag was Cars uit dat gebied vertrokken, dus heeft Alexandre hem helaas niet kunnen opsporen. Maar hij heeft daar een opmerkelijke concentratie van Ruigpootbuizerds (ca. 15!) en Buizerds op de graslanden aan de rand van het stadje aangetroffen, naast Raven en zelfs een Zeearend. Opmerkelijk ook omdat dit langs de weg van Minsk naar Marjina Horka en verder naar Asipovicy (ca. 100 km) de enige plek was waar Alexandre überhaupt Buizerds tegenkwam! Het werd duidelijk dat de graslanden waar zich de Buizerds ophielden ook bijzonder muizenrijk waren.

19 november 2019

Weinig beweging

Slaapplaatsen en foerageergebied van ruigpootbuizerd Cars in Wit-Rusland, 19 november 2019.

Bij de vorige update, 2.5 weken geleden had Cars net Wit-Rusland bereikt. De dagen daarna is hij nog ongeveer 230 km verder naar het Westen getrokken. Intussen is hij alweer 12 dagen stationair in een gebied bij de kleine stad Marjina Horka, 60 km zuidelijk van de Wit-Russische hoofdstad Minsk. Opvallend is dat de plek waar hij overdag meestal zit (een vermoedelijk zeer muizenrijk stuk grasland) direct aan de rand van de kleine stad (22.500 inwoners) ligt, slechts 500 m van de dichtstbijzijnde huizen. Om naar zijn slaapplaatsen te komen vliegt hij elke dag 2-3 km naar een bos aan de andere kant van de stad (zie kaartje). In Wit-Rusland is het nu nog redelijk warm (rond 5 °C). Vanaf vrijdag zal het echter gaan vriezen, wie weet komt Cars dan ook nog weer in beweging. Dat hij deze winter nog naar Nederland komt is echter niet echt meer te verwachten.

Janosch heeft zich ook niet verder verplaatst, hij zit nog steeds in hetzelfde graslandgebied tussen Bremerhaven en Cuxhaven (nu al 3 weken). De waarnemingen op ornitho.de (het Duitse waarneming.nl) laten zien dat er op die plek geen gebrek aan muizen is: er worden regelmatig meerdere Ruigpootbuizerds en andere muizeneters zoals Buizerds, Torenvalken en ook maximaal 9 Blauwe Kiekendieven waargenomen!

Dit najaar zijn trouwens in totaal niet veel Ruigpootbuizerds naar Centraal-Europa gekomen. In het Zuid-Zweedse Falsterbo werden maar 258 doortrekkende Ruigpootbuizerds geteld. Vorig jaar waren het drie keer zoveel, en het langjarig gemiddelde ligt ook duidelijk hoger (768; Bron).

03 november 2019

Cars in Wit-Rusland, Janosch bij Bremerhaven

De gezenderde Ruigpootbuizerd Cars is in de afgelopen 5 dagen ongeveer 600 km verder naar het Westen getrokken. Tijdens de vorige update was hij nog in de buurt van Moskou; gisteren bereikte hij het Oosten van Wit-Rusland.

Janosch, die tijdens de vorige update bij Hamburg zat, is sindsdien slechts 60 km verder getrokken. Nu zit hij al 5 dagen tussen Bremerhaven en Cuxhaven op graslanden vlakbij een beschermd veengebied.

Van de derde gezenderde Ruigpootbuizerd Rudy zijn helaas nog steeds geen nieuwe posities binnengekomen. Inmiddels schatten wij de kans dat hij nog in leven is als heel klein in.

30 oktober 2019

Kou laat ruigpootbuizerds verder trekken

Met de koudere temperaturen is er ook weer beweging in de 2 gezenderde ruigpootbuizerds gekomen:

Janosch was een week geleden binnen Mecklenburg-Vorpommern (Noordoost-Duitsland) een stukje naar het Westen getrokken, maar verbleef toen toch eerst weer in een gebied zuidwestelijk van Rostock. Pas gisteren trok hij verder: binnen 5 uur vloog hij 160 km naar het Westen. Aan het eind van de middag bereikte hij Hamburg. Hij sliep ongeveer 20 km buiten de stad. Nu is hij dus slechts 160 km van de Nederlandse grens vandaan!

Ook Cars die heel lang over zijn tocht door Rusland doet (inmiddels 40 dagen met 2 lange stopover-periodes), is eergisteren verder getrokken. Binnen 2 dagen vloog hij 420 km, eerst in zuidelijke en daarna in westelijke richting. Gisteravond zat hij 70 km zuidwestelijk van Moskou.

24 oktober 2019

Janosch vliegt langzaam westwaarts

Janosch is in de afgelopen dagen met kleine stappen dichterbij Nederland gekomen. Nadat hij 14 dagen op het Duitse Oostzee-eiland Rügen verbleef is hij maandag 70 km verder westwaarts gevlogen en 2 dagen lang in het dal van de Recknitz, oostelijk van de stad Rostock gebleven. Gisteren vloog hij weer 40 km verder naar het Westen. Hij zit dus nog steeds op meer dan 300 km afstand van Groningen, maar het gaat in ieder geval de goede kant op.

Dit is in tegenstelling tot Cars, die nog steeds diep in Rusland zit. Hij zit inmiddels al 18 dagen in agrarisch gebied nabij de stad Jaroslavl. Voor de komende week is voor deze regio echter vorst voorspeld en dit zou het signaal voor hem kunnen worden om van daar te vertrekken.

Van Rudy zijn helaas nog steeds geen nieuwe posities binnengekomen.

16 oktober 2019

Weinig beweging

Terwijl wij reikhalzend op de terugkeer van de gezenderde ruigpootbuizerds naar Groningen wachten, deden deze in de afgelopen week geen moeite om verder deze kant op te komen. Janosch zit inmiddels al 9 dagen op het Duitse Oostzee-eiland Rügen. Hij had daar blijkbaar een muizenrijk stuk grasland gevonden, vlakbij de kust in het “Biosfeerreservaat Zuidoost-Rügen”. Op dit graslandje bracht hij bijna zijn hele eerste week op het eiland door. In de afgelopen vier dagen is hij wat verder rond gaan zwerven in het zuidoostelijke deel van Rügen.

Ook Cars zit nog op dezelfde plek als tijdens de vorige update, nabij de stad Jaroslawl, 280 km noordoostelijk van Moskou. Hij zit daar in agrarisch gebied, vermoedelijk ook vooral op graslanden, en heeft zo te zien voorlopig nog geen haast om verder naar het Westen te trekken.

Van Rudy zijn nog steeds geen nieuwe data binnen gekomen. Het lijkt erop dat hij niet meer in leven is, maar er is nog steeds een kans dat hij op een plek zonder mobiel netwerk zit (dan wel al 40 dagen).

08 oktober 2019

Janosch op Rügen!

De gezenderde ruigpootbuizerd Janosch is gistermiddag de Oostzee overgestoken. Hij vloog niet via de bekende migratie-bottleneck Falsterbo van Zweden naar Denemarken (waar elk najaar honderden tot duizenden ruigpootbuizerds langstrekken), maar vanuit de zuid-Zweedse kust recht naar het zuiden naar het Duitse Oostzee-eiland Rügen. Zodoende vloog hij rond 90 km over het open water, en deed er ongeveer 2 uur over.

Cars is inmiddels ook weer op pad richting het zuiden, nadat hij bijna 2 weken nabij de Russische plaats Vologda verbleef. 5 oktober vertrok hij van daar en zat gisterochtend 200 km verder zuidelijk, nog op 280 km van Moskou.

Van de derde zender-ruigpoot Rudy hebben wij helaas nog steeds geen nieuwe posities ontvangen.

02 oktober 2019

Janosch al op de hoogte van Stockholm, Cars nog in Rusland

Janosch is in de afgelopen 10 dagen een heel stuk naar het Zuiden getrokken. Hij was vanochtend al ter hoogte van Stockholm in Zweden en op nog maar 900 km van Groningen! Opvallend is dat hij in tegenstelling tot de voorjaarstrek niet via Rusland, maar via Zweden trekt! Vanuit het Zweeds-Finse-Noorse grensgebied vloog hij eerst in zuidelijke richting door Zweden, maar voordat hij de Oostzee bereikte wisselde hij van koers, eerst naar het Zuidwesten en toen naar het Noordwesten. Hij vloog weer de bergen in en verbleef nog bijna een week in de Børgefjell op de grens tussen Noorwegen en Zweden. Eergisteren is hij daar vertrokken en sindsdien heeft hij 600 km gevlogen.

Cars zit nog in Rusland op dezelfde plek als bij het vorige update, namelijk in de Oblast Vologda rond 400 km noordoostelijk van Moskou. Op de voorjaarstrek maakte hij ook in stopover van 8 dagen in deze regio, ongeveer 40 km van zijn huidige locatie vandaan.

Van Rudy hebben wij helaas al sinds begin september geen posities meer ontvangen. Wij hopen dat hij niet dood is, maar in een gebied met slecht mobiel bereik zit en binnenkort weer opduikt.

21 september 2019

Cars is als eerste op migratie richting warmere streken!

Het is een tijdje behoorlijk stil geweest rond de gezenderde ruigpootbuizerds. Ze aten zich vol met knaagdieren in Scandinavië en genoten van dagen zonder nacht. Nu worden daar ook de dagen korter, nachten langer en de temperatuur lager. Tijd om daar te vertrekken dus!

Cars maakte van 01-09 tot en met 12-09 zijn laatste verkenningsrondje noordelijk van de poolcirkel. Op 13 september vertrok hij in een rechte lijn naar het zuiden. In 8 dagen tijd vloog hij ongeveer 1200 km. In eerste instantie zuidelijk, maar 18-09 vloog hij ineens sterk oostelijk. Dit lijkt heel erg op de route die hij op de heenweg ook koos. Vooralsnog niet erg efficiënt als hij terug wil naar zijn overwinteringsgebied van vorig jaar in de Dollardpolders, maar de vraag blijft natuurlijk ook of Cars terug komt naar Nederland!

Janosch is ook kort geleden vertrokken uit het gebied op de Fins-Noorse grens waar hij al bijna drie maanden heeft doorgebracht. Op 19 september vloog hij naar het zuiden over de Zweedse grens. Het lijkt nog niet snel te gaan, maar hij heeft in ieder geval Finland voor Zweden verwisseld. Het blijft nog even een verrassing langs welke kant van de Oostzee hij trekt of dat hij er overheen zal vliegen.

Rudy laat net als tijdens de voorjaarstrek vooralsnog het langst op zich wachten.

De hoofdrolspelers

Janosch bracht de zomer door in het noorden van Noorwegen en het meest westelijke deel van Finland tussen Noorwegen en Zweden in. Janosch werd eind december 2018 in de Oost-Groninger Dollardpolders gevangen.

Cars kwam via een enorme omweg door Zweden in Rusland terecht op het schiereiland Kola. Het grootste gedeelte van de zomer bleef hij daar. Cars werd begin maart 2019 in de Dollardpolders gevangen.

Rudy lag erg op één lijn met Janosch en de twee ruigpootbuizerds waren vaak maar enkele tientallen kilometers van elkaar verwijderd. Beide vogels kwamen echter op totaal verschillende manieren in hun overzomergebied (zie routes voorjaar 2019). Rudy werd in januari 2019 op de Waddendijk in Friesland gevangen.

De GPS-zenders voor het onderzoek naar ruigpootbuizerds zijn gefinancierd door het Bettie Wiegman Fonds en de Tides Foundation.