VOLG RUIGPOOTBUIZERDS VOORJAAR 2020

Titelfoto: Gerard Sterk

In de kaart waar de ruigpootbuizerds te volgen zijn kun je door op een route te klikken zien bij welk individu deze hoort. De legenda onder de kaart laat ook zien welke kleur hoort bij welke vogel. De dunne lijnen op de kaart geven de routes aan van Janosch en Cars die zij eerder vlogen in het voorjaar van 2019.

14 september 2020

Geen broedsucces, en eerste zuidwaartse bewegingen

De vorige update is al weer een tijd geleden en tot nu toe bevinden zich beide gezenderde ruigpootbuizerds nog boven de poolcirkel in het broedgebied in Noord-Scandinavië.

Van Cars werd al eerder duidelijk dat hij ook deze zomer weer als niet-broeder zou doorbrengen. Begin augustus vloog hij vanuit Noord-Finland naar Rusland, waar hij drie weken bleef. Eind augustus maakte hij een grote ronde voorbij Moermansk en toen terug naar het westen langs het Finse Inarimeer (waar hij ook in juli al even zat), om tenslotte weer naar Rusland te vliegen (in totaal ca. 700 km in 9 dagen). Daar verbleef hij vanaf 3 september in de omgeving van de plaats Zapolyarny (ca. 35 km verwijderd van zijn eerdere verblijfplaats in Rusland). Vanochtend is hij daar vandaan vertrokken naar het zuidoosten, wie weet is dat al het begin van de najaarstrek!

Bij Janosch was er vanaf begin juni een lange periode van radiostilte. Dit kon betekenen dat hij vast in één gebied (zonder mobiel bereik) zat, dus mogelijk een broedpoging. Eind augustus kwamen eindelijk weer gegevens binnen. Het bleek dat hij al die tijd in Rusland zat, zuidelijk van het Imandrameer. Eerst bleef hij in dat gebied rondzwerven, maar tussen 26 juni en 19 augustus bleef hij stationair in een klein beperkt gebied (ca. 3 x 4 km). Of hij daar inderdaad gepaard was en een late broedpoging heeft ondernomen, of alleen door een lokaal goed voedselaanbod niet meer ruimte nodig had, is niet helemaal duidelijk. In ieder geval is de periode van iets meer dan zeven weken niet lang genoeg om succesvol broeden aannemelijk te maken. Daarvoor zouden meer dan 10 weken nodig zijn. Sinds zijn vertrek uit dat gebied is hij langzaam, maar gestaag naar het westen getrokken (in totaal 700 km), zonder langer dan een paar dagen op één plek te blijven. Vandaag zat hij in de noordelijkste Zweedse provincie Noorbottens Län nabij Gällivare. Vorig jaar trok Janosch (als eerste van de gezenderde ruigpootbuizerds) via Zweden zuidwaarts (zie routes najaar 2019), dus mogelijk zijn deze laatste bewegingen ook al als begin van zijn najaarstrek te beschouwen.

30 juli 2020

Voortgezette omzwervingen bij Cars en radiostilte bij Janosch

In de afgelopen weken sinds de laatste update (half juni) zijn alleen van ruigpootbuizerd Cars gegevens binnengekomen. Het bleek dat dit 3de KJ mannetje zijn zwerftocht door het broedgebied in Noord-Scandinavië voortzette. Tijdens de zes weken bleef hij maximaal 12 dagen in één gebied en stak hij negen keer (!) een landsgrens tussen Noorwegen, Finland en Zweden over. Deze bewegingen wijzen er dus op dat Cars dit jaar nog als niet-broeder doorgebracht heeft. Vanochtend bevond hij zich in Fins Lapland in de omgeving van het Inarimeer.

Het andere 3de KJ mannetje Janosch heeft al sinds begin juni geen GSM-verbinding meer gemaakt. (Zijn laatste positie was op de grens van Noorwegen en Rusland.) Dit is nog niet zorgwekkend omdat in Noord-Scandinavië natuurlijk niet overal bereik is. Het zou dus kunnen dat hij al die tijd vast in een bepaald gebied zit, misschien wel met een nest. Dat zullen wij hopelijk te weten komen als hij over een paar weken weer een gebied met mobiel bereik doorvliegt.

De zender van het 2de KJ mannetje Robbin is ook nog steeds stil (al sinds eind maart). Een kleine zoekactie van bevriende Duitse ornithologen op de locatie van zijn laatste GPS-posities op het Duitse Oostzee-eiland Rügen heeft helaas geen nieuwe bevindingen opgeleverd. We gaan ervan uit dat Robbin overleden is. Het is ook mogelijk dat de zender uitgevallen is, maar dit is veel minder waarschijnlijk.

11 juni 2020

Op zoek naar een broedterritorium?

In de afgelopen tweeënhalf weken hebben Cars en Janosch weer grote afstanden binnen het broedgebied afgelegd, vermoedelijk op zoek naar een geschikte plek en partner om te broeden. Cars zat op 24 mei in Noord-Zweden in de buurt van Kiruna, en sindsdien heeft hij rond 600 km afgelegd. Hij vloog een rondje door Fins Lapland en toen weer Noorwegen binnen. Hij verbleef daar een week op één plek op de Finnmarksvidda-hoogvlakte (ca. 400 m boven zeeniveau), maar trok gisteren weer verder.

Janosch zat eind mei nog in Finland nabij de noordelijkste punt van de Oostzee, maar trok daarna snel verder naar het noorden. Op 26 mei stak hij de grens naar Rusland over en maakte een rondje over het schiereiland Kola (Oblast Moermansk). Eerst vloog hij parallel met de noordkust naar het oosten, langs de stad Moermansk. Via het binnenland vloog hij weer terug en op 6 juni vloog hij weer Finland binnen. Daar maakte hij wederom een rondje om het Inarimeer (het op twee na grootste meer van Finland). Maar ook daar bleef hij niet lang; zijn laatste positie is van 8 juni, net weer over de Russische grens. In totaal heeft hij sinds 24 mei meer dan 1500 km afgelegd.

Opvallend is dat tot nu toe geen van hun weer dezelfde plekken bezocht heeft waar zij vorige zomer langere tijd verbleven (dunnen lijnen in de kaart). Dit onderstreept nog eens hoe flexibel Ruigpootbuizerds zijn!

24 mei 2020

Janosch nu ook in Finland, Cars weer in Zweden

Na de vorige update heeft Ruigpootbuizerd Janosch zich rond 10 dagen niet verder verplaatst: Hij maakte een stopover in de buurt van het Onegameer in de Russische Oblast Karelië, waar hij bij het plaatsje Ladva zat, in een klein open gebied (vermoedelijk drooggelegd veen) omringd door grootschalige bossen. Pas gisteren is hij daar vandaan vertrokken, maar wel in hoog tempo. Gisteren legde hij 430 km af en zat ’s avonds al midden in Finland. Vanochtend ging hij meteen verder en bereikte al snel de Oostzeekust bij Oulu. Dit laatste stuk van de route verliep  parallel met die van de tweede Ruigpootbuizerd Cars; ook hij bereikte bij Oulu de Oostzee, maar dan al twee weken eerder. De reden dat zij niet al verder noordelijk door Finland vliegen zoals vorig jaar (dunne lijnen in de kaart) is waarschijnlijk dat er nu nog steeds veel sneeuw in Noord-Scandinavië ligt. Vanmiddag was Janosch nog maar 50 km van de Zweedse grens verwijderd.

Cars stak half mei onverwacht vanuit Finland de Oostzee over naar Zweden. Sindsdien maakte hij een rondje naar het Zweedse binnenland op de hoogte van Umeå en vloog toen langs de kust naar het noorden. Daar keerde hij echter weer om (vermoedelijk omdat hij opnieuw het met sneeuw bedekte gebied bereikt had) en vloog naar het zuidwesten. Eergisteren bereikte hij ter hoogte van Östersund de Noorse grens. Nadat hij de kust van de Atlantische Oceaan bereikte sloeg hij naar het noorden af en vloog binnen twee dagen ca. 600 km lang langs de kust. Vanochtend vloog hij vanuit Narvik weer het binnenland in en zit nu rond 50 km noordelijk van de stad Kiruna in het noorden van Zweden.

Van Robbin hebben we helaas nog steeds geen signalen ontvangen. We gaan er nu van uit dat dit 2^de kj mannetje dood is.

16 mei 2020

Cars steekt de Oostzee over

De Ruigpootbuizerds Cars en Janosch hebben in de afgelopen week weer stappen op weg naar het broedgebied gemaakt. Cars had een week geleden net Finland bereikt. Hij vloog daarna nog 2 dagen in noordwestelijke richting verder totdat hij bij Oulu de Oostzeekust bereikte. Dan maakte hij echter een scherpe bocht en vloog langs de kust na het zuiden. Deze beweging is waarschijnlijk te verklaren met dat er in Noord-Scandinavië nog steeds heel veel sneeuw ligt. Tijdens zijn vlucht door Finland naar het noordwesten vloog hij langs de rand van de sneeuwbedekking, maar toen hij de Oostzeekust bereikte kon hij in deze richting niet meer verder vliegen. Dus maar naar het zuiden afslaan… het boeiendste deel kwam echter pas later. Nadat Cars 2 dagen lang de kust gevolgd was stook hij op 13 mei ineens de Oostzee over. In de GPS data is mooi te zien hoe hij eerst langs meerdere (schier)eilanden voor de Finse kust vloog, en uiteindelijk ongeveer 50 km over de open zee naar Zweden. Dit is een geheel nieuwe route voor ons zenderproject! Opvallend is ook dat een stukje verder noordelijk de Oostzee nog veel smaller is; daar was de zeeoversteek maar 20 km lang geweest…

Nadat Cars in Zweden aangekomen was (nabij de stad Umeå) vloog hij nog een “dubbelde lus” naar het binnenland, maar trok toen weer langs de kust naar het noorden. Vanochtend was hij bij Luleå helemaal aan het noordelijke einde van de Oostzee. Hij vloog vorig jaar trouwens een soortgelijke route na een uitstapje naar Zweden (zie de dunne lijn in de kaart). Hij heeft nu weer ongeveer de grens van de sneeuwbedekking bereikt, en we zijn dus benieuwd wat zijn reactie deze keer zal zijn.

Janosch zat een week geleden nog bij Moskou na een rondje door de Baltische Staten. Hij hield daar nog drie dagen pauze, maar vloog op 11 mei in een rechte lijn na het noorden (rond 420 km in één dag). Vanochtend zat hij nabij het Onegameer (het op 1 na grootste meer van Europa), nog ca. 200 km van de Finse grens verwijderd.

Van Robbin hebben wij helaas nog steeds geen nieuwe posities ontvangen. De kans dat dit 2^de KJ mannetje nog leeft is dus klein.

08 mei 2020

Cars in Finland

Vorige week zaten de twee 3KJ-Ruigpootbuizerds Cars en Janosch (weer) in Wit-Rusland. Sindsdien zijn zij een heel stuk opgeschoven, hoewel uiteindelijk in verschillende richtingen. Op 1 mei zijn beiden naar de Baltische Staten gevlogen; in het noordoosten van Litouwen hebben zich dan ook hun routes gekruist (wel met enkele uren daartussen). Janosch is daarna een stuk verder in de richting van de Letse Oostzeekust  gevlogen, maar de dag daarna is hij weer omgedraaid en binnen een kleine week rond 1000 km naar het oosten gevlogen, naar Rusland tot iets voor Moskou. In tegenstelling tot Janosch is Cars toen met een rechte lijn verder naar het noorden getrokken, om de Finse Golf en het Ladogameer heen (langs Sint Petersburg) en vervolgens verder naar het noordwesten. Gisteren heeft hij Finland bereikt en zit nu al langzamerhand binnen het potentiële broedgebied.

De waarschijnlijke reden voor de omwegen en vertragingen is dat er in het noordwesten van Rusland en in Noord-Scandinavië nog veel sneeuw ligt (zie hier). In de afgelopen week is de sneeuwgrens echter al een stukje terug gegaan. De samenhang tussen de voorjaarstrek en de ligging van de sneeuwgrens is een boeiend onderwerp, die wij eens in het detail willen analyseren.

Van de derde Ruigpootbuizerd Robbin zijn helaas al een week geen posities meer binnengekomen. Voor het laatst zat hij op het Duitse Oostzee-eiland Rügen.

30 april 2020

Cars en Janosch omgekeerd

Zowel Cars als Janosch zaten een week geleden al in Rusland en we dachten dat ze dan ook gauw naar het noorden zouden afslaan. Immers zijn ze nu in hun 3^de kalenderjaar en zouden zij deze zomer dus wel een broedpoging kunnen doen. Maar het blijkt dat zij toch écht geen haast hebben om in het arctische broedgebied te komen: allebei zijn zij in de tussentijd weer omgekeerd en terug naar het westen gevlogen, zodat zij nu weer in Wit-Rusland zitten. Janosch is maar net over de grens gevlogen, maar Cars is helemaal terug naar de omgeving van zijn wintergebied zuidelijk van Minsk gegaan. Voor Cars was dit dus een uitstapje van ca. 1500 km! Deels is dit opvallende gedrag vermoedelijk door de wind te verklaren die daar in de afgelopen 10 dagen vaak uit het noorden woei, maar tussendoor waren er ook dagen met gunstige wind en ook toen zijn ze niet weer de “goede” kant op gevlogen. Voor nu zijn wij vooral onder de indruk van deze omwegen…

Robbin zat vorige week in een stopover-gebied in Midden-Duitsland, maar op 27 april is hij naar het noorden vertrokken en bereikte de volgende dag het eiland Rügen en de Duitse Oostzeekust. Deze vlucht naar het noorden kwam wat onverwacht; na zijn migratie in zuidoostelijke richting vanuit Groningen gingen wij ervan uit dat hij net zoals Janosch de route door Oost-Europa zou nemen, maar nu lijkt het ook weer mogelijk dat hij via Denemarken/Zweden zal trekken. Wij zijn benieuwd hoe het bij hem nu verder gaat.

22 april 2020

Cars vertrekt eindelijk uit Wit-Rusland!

Janosch was tijdens de vorige update een week geleden al in West-Rusland. Sindsdien is hij maar rond 150 km opgeschoven en maakt een inmiddels al 6 dagen durende stop-over in de Oblast Smolensk (200 km zuidwestelijk van Moskou).

Cars was tijdens de vorige update nog niet aan het voorjaarstrek begonnen en zat nog in een vast gebied in het zuiden van Wit-Rusland. De dag daarna is hij echter wel vertrokken en binnen vier dagen ongeveer 480 km naar het noordoosten gevlogen. Op 18 april maakte hij echter een abrupte bocht naar het zuiden, en toen weer één naar het noordoosten. Na 2 dagen pauze zuidelijk van de Russische plaats Kaloega (190 km zuidelijk van Moskou) vloog hij gisteren weer rond 250 km terug naar het zuidwesten tot bijna aan de Wit-Russische grens. Dit aparte trekgedrag is moeilijk te verklaren. Wel waait de wind in West-Rusland sinds 19 april stevig uit het noorden, dat is dus een reden om nu niet in noordelijke richting te trekken.

Het juveniele mannetje Robbin zit nog steeds in Duitsland. Hij was een week geleden vanuit zijn stop-over gebied in Thüringen (omgeving Jena) rond 100 km naar het oosten gevlogen, maar uiteindelijk is hij ondanks gunstige windomstandigheden weer omgekeerd en terug naar hetzelfde gebied gevlogen. Vorig jaar zagen wij soortgelijke bewegingen (vertrekken, maar dan weer in hetzelfde gebied terugkomen) bij Rudy toen hij in mei in Noord-Duitsland zat (zie routes ruigpootbuizerds voorjaar 2019). Robbin zit nu trouwens vlak naast een groot windturbinepark maar is tot nu toe nog nauwelijks binnen het park gekomen.

14 april 2020

Janosch al in Rusland!

De gezenderde Ruigpootbuizerd Janosch heeft vanmiddag al Rusland bereikt! Sinds zijn vertrek uit Groningen vorige week heeft hij 1800 km afgelegd, dus gemiddeld rond 260 km per dag. Zijn route ging door Duitsland, Polen, Kaliningrad, Litouwen en Wit-Rusland. Vergeleken met zijn route uit 2019 leek hij eerst wat rechtlijniger te trekken, maar gisteren en vandaag vloog hij toch weer ver naar het oosten in plaats van de directere weg door de Baltische staten te nemen. Duidelijk is in ieder geval dat hij net als in 2019 door Oost-Europa trekt, en niet via Zweden zoals tijdens zijn najaarstrek van 2019.

Ondertussen is ook de tweede kalenderjaarvogel Robbin weer op pad. Hij heeft twee weken op verschillende plekken in Midden-Duitsland (Thüringen en Saksen-Anhalt) doorgebracht, maar is vanochtend opnieuw meer dan 100 km naar het oosten gevlogen in richting van de Poolse grens.

Alleen Cars – die in Wit-Rusland overwinterde – is nog niet aan de voorjaarstrek begonnen.

09 april 2020

Voorjaarsmigratie alweer volop aan de gang!

Ook in het voorjaar van 2020 zijn de trekroutes van de gezenderde ruigpootbuizerds op weg naar het arctische broedgebied te volgen. Dit jaar zijn het weer drie vogels (allemaal mannetjes), waaronder twee die we nu al voor de 2^de keer in het voorjaar kunnen volgen. Janosch en Cars zijn nu in hun 3^de kalenderjaar en het is goed mogelijk dat zij dit jaar voor het eerst een broedpoging zullen doen. Robbin, de 3^de Ruigpootbuizerd, werd pas afgelopen winter in Oost-Groningen gevangen en gezenderd. Hij is een mannetje in het 2^de kalenderjaar en zal dit jaar vermoedelijk nog niet gaan broeden, maar net zoals Janosch, Cars en Rudy in 2019 wel naar het broedgebied trekken.

Nu, begin april, zijn al twee van de drie Ruigpootbuizerds op trek. Robbin vertrok als eerste op 30 maart uit zijn wintergebied in Oost-Groningen. Hij vloog in zuidoostelijke richting naar Midden-Duitsland en verbleef enkele dagen in de omgeving van de Harz. Gisteren vloog hij een stukje verder na het zuidoosten en was vanochtend in de buurt van Jena (Thüringen).

Janosch is gisteren uit de Dollardpolders vertrokken. In tegenstelling tot Robbin en zijn eigen route uit 2019 (waar hij ook een grote “omweg” door Midden-Duitsland maakte) trok hij recht naar het oosten en was gisteravond al voorbij Hamburg. Hij vloog dus minstens 260 km in een dag.

Cars bevind zich nog steeds in Wit-Rusland zuidelijk van de hoofdstad Minsk waar hij al de hele winter zit. Op 25 maart heeft hij zich rond 30 km naar het oosten verplaatst, maar is daar vooralsnog stationair. Natuurlijk heeft hij ook een wat kortere afstand naar Noord-Scandinavië af te leggen dan Janosch en Robbin.

Meer informatie over ons Ruigpootbuizerd-onderzoek kun je hier lezen.

De hoofdrolspelers

Janosch werd in december 2018 als mannetje in zijn 1de kalenderjaar in de Oost-Groninger Dollardpolders gezenderd. Toen vertrok hij pas op 29 april uit het wintergebied en vloog via Oost-Europa inclusief een groot uitstapje tot 600 km achter Moskou naar Noord-Scandinavië, waar hij in het grensgebied tussen Noorwegen en Finland overzomerde. In het najaar 2019 trok hij via Zweden en over de Oostzee na Duitsland. Hij overwinterde dan voornamelijk in een veengebied bij Cuxhaven (Nedersaksen) en pas eind maart bezocht hij weer zijn Oost-Gronings wintergebied uit het voorjaar. Op 8 april 2020 is hij daar vandaan vertrokken.

Cars werd in maart 2019 in de Dollardpolders met een zender voorzien (mannetje in zijn 2^de kalenderjaar). Zoals Janosch vertrok ook hij laat uit het wintergebied (25 april 2019). Hij vloog op dan op een nog grotere bocht door Oost-Europa als Janosch: via Polen, Ukraine en Rusland kwam hij op het schiereiland Kola terecht, waar hij de zomer 2019 doorbracht. In het najaar trok hij op ongever dezelfde route weer naar het zuiden, maar bleef dan in Wit-Rusland overwinteren (1400 km van zijn wintergebied uit het voorjaar vandaan).

Robbin werd – als in totaal 6^de Ruigpootbuizerd – in februari 2020 in de Dollardpolders gezenderd. Hij was toen in zijn 2^de kalenderjaar. In februari en maart maakte hij meerder grotere uitstapjes, bijvoorbeeld na Zuidwest-Friesland, Noord-Groningen en de omgeving van Emden (Nedersaksen) maar keerde steeds weer terug in de omgeving van Finsterwolde. Op 30 maart 2020 is hij in zuidoostelijke richting vertrokken.

De GPS-zenders voor het onderzoek naar ruigpootbuizerds zijn gefinancierd door het Bettie Wiegman Fonds en de Tides Foundation.