Een nieuwe vorm van landbouw waarin agrarische productie en biodiversiteit in harmonie samengaan, geen utopie maar de praktijk in het eerste natuurinclusieve bouwplan van Nederland (72 ha) ontworpen door Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels en het Louis Bolk Instituut (LBI). Dit ambitieuze experiment vindt plaats in de Zegenpolder, een groot akkerbouwgebied dat deel uitmaakt van het Buijtenland van Rhoon (600 ha), in samenwerking met Provincie Zuid-Holland. De komende jaren wordt hier gestreefd naar de ontwikkeling van hoogwaardige akkernatuur. Wat dat precies betekent? De doelstelling van hoogwaardige akkernatuur wordt opgevat als een gezond, samenhangend landschap waarin karakteristieke flora en fauna zich kan vestigen, handhaven en uitbreiden. Het is geen streven naar zo hoog mogelijke aantallen, evenmin naar zo veel mogelijk soorten.

Het beoogde resultaat is een gebalanceerd ecosysteem waarin agrarische bedrijvigheid en biodiversiteit elkaar tolereren in plaats van tegenwerken, met een realistisch verdienmodel voor het bedrijf. In het optimale scenario zijn niet alleen de algemene plant- en diersoorten hier talrijk aanwezig, ook de kritische soorten vinden er in toenemende mate een geschikt leefgebied. Daarbij staat voorop dat het gaat om lokale populaties van soorten die (een belangrijk deel van) hun levenscyclus volbrengen binnen de invloedsfeer van het experiment.

De vier pijlers waarop het experiment ‘Zegenpolder’ rust zijn:
1) het vergroten van gewasdiversiteit,
2) geen insecticidengebruik,
3) 20% natuurareaal en
4) geschikt beheer van permanente structuren.

Om te zien of de investeringen in het gebied ook het gewenste doel bereiken is een toegepast wetenschappelijk onderzoeksprogramma nodig. Hiervoor is op verschillende schaalniveaus gestart met monitoring van verschillende soortgroepen: akkervogels, muizen, ongewervelden, vegetatie en de bodem, alsmede de akkerbouw zelf

Waar het bouwplan in 2013 bestond uit alleen granen, grasland en bieten is dat in recente jaren veranderd naar een verscheidenheid van gewassoorten. Bijvoorbeeld luzerne (meerjarig), koolzaad (een bloeiend gewas) en veldboon (een bloeiend en tevens eiwitrijk gewas). Sinds 2020 wordt er ook geoefend met strokenteelt, wat de landschappelijke variatie nog verder vergroot. Ook tijdens de winterperiode, onder andere door het gebruik van groenbemesters.

Dat bovengenoemde aanpak werkt voor de natuur, blijkt uit de resultaten! Broedvogels in de polder namen met 47% toe en op de akkers zelfs met 138%. Soorten als de grasmus, kneu en gele kwikstaart zagen hun populatie groeien. Roodborsttapuit en scholekster vestigden zich in het gebied. In 2020 hing er zelfs weer een zingende veldleeuwerik! En Helaas weten boerenzwaluw en ringmus nog niet te profiteren.

De insecten die werden geteld in de natuurmaatregelen ontwikkelen zich eveneens positief. Zo verdrievoudigde de dichtheid van graslandvlinders in de kruidenranden en steeg het aantal wilde bijen van 18 naar 29. Met name de hommels wisten in groot aantal het gebied te vinden.

Daar waar de natuur duidelijk profiteert zijn er nog uitdagingen en tegenvallers voor de boer. Het is experimenteren met geschikte gewassen, nieuwe teeltwijzen en het op een natuurvriendelijke manier beheersen van onkruid en bladluizen. Uiteindelijk zal de ervaring in dit experiment bijdragen aan de kennis en ontwikkeling van het toekomstige landbouwbeleid in het gebied en hopelijk daarbuiten.

In 2019 heeft er een herinrichting van het gebied plaatsgevonden, waarbij bestaande watergangen zijn verbreed en voorzien van gradiëntrijke, flauwe oevers. Deze zullen op den duur zorgen voor een waardevolle aanvulling op het bestaande natuurnetwerk en ongetwijfeld bijdragen aan een gezond en samenhangend cultuurlandschap.

Publieksfolder
Van intensief naar natuurinclusief
Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon experimenteert met natuurvriendelijke landbouw

Deze uitgave is opgesteld op basis van het rapport ‘Experiment hoogwaardige akkernatuur Zegenpolder, Buijtenland van Rhoon, 2017: nulmeting.’ Deze nulmeting is in opdracht van de provincie Zuid-Holland uitgevoerd door: Louis Bolk Instituut, Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels, Natuurbalans – Limes Divergens, EIS (Kenniscentrum Insecten) en provincie Zuid-Holland.