Landelijke Dag Sovon 2020

Voor de digitale Landelijke Dag van Sovon, delen collega’s van Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels hun leukste ervaringen uit het veld tijdens onderzoek of beschermingswerkzaamheden van afgelopen jaar. Lees hieronder meer!

Mooi om het experiment in de Zegenpolder bij Rhoon goed neer te zetten. En te zien hoe ver het eerste natuurinclusieve bouwplan van Nederland nu is nadat het in 2017 van start is gegaan. Al vier jaar integraal onderzoek naar bodem, insecten, flora, vogels en landbouw. Er zijn al drie integrale rapportages verschenen in opdracht van de provincie Zuid-Holland over de resultaten van dit experiment.

Ook op Landgoed Eyckenstein wordt onderzoek gedaan naar natuurinclusieve landbouw in opdracht van het Utrecht Landschap. Excursies organiseren op boerderij Eyckenstein daar is van groot belang voor de betrokkenheid. Een korte keten is nodig voor een goede bedrijfsvoering in deze fase.

De natuurinclusieve landbouwpilot op Westeresch is ook in volle gang. Op 7 augustus maakte de stuurgroep (provincie Groningen, Staatsboosbeheer en Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akervogels) hier een mooie fietstocht.

Meegaan met het ringen van grauwe kiekendieven kan natuurlijk niet ontbreken.

Wat mij het meeste heeft verrast is het natuurschoon dat nog op binnendijken te vinden is, zij het erg lokaal. Op kleine schaal zijn nog intacte gemeenschappen van flora en ongewervelden te vinden waar menig natuurliefhebber van gaat watertanden. De historische dijken huisvesten nog een fractie van de oorspronkelijke rijkdom van het cultuurlandschap, als het ware een blik terug in de tijd hoe het ooit zou zijn geweest. De aanwezigheid van dit soort waardevolle landschapselementen biedt aanknopingspunten voor het behoud en herstel van biodiversiteit in het agrarisch gebied.

Het besef dat je met vrijwilligers, team en boeren voor een in Nederland zo’n zeldzame soort zorgt. Dat het echt 2 voor 12 is met maar acht succesvolle paartjes in 2020 in NL. Heel blij dat het plaatsen van alle beschermingskooien rond nest in akkers in provincie Groningen zo goed is gegaan en dat de jongen allemaal (15 stuks) zijn uitgevlogen! Waarvan meerderen gezenderd zijn voor belangrijk onderzoek naar de winteroverleving van juveniele vogels.

Dat twee jongen (Elsa en Menno) uit twee verschillende Noord-Groningse nesten dit najaar een tijdlang in het hetzelfde gebied bij de Eemshaven verbleven, en dat ze allebei zeer regelmatig in hetzelfde perceel sliepen. In een perceel met phacelia als groenbemester. Dat ik daar samen met een vrijwilliger braakballen heb mogen zoeken van de boer. Dit dankzij het contact dat de vrijwilliger met hem heeft gelegd. En dat we dankzij GPS-posities van de zenders van beide vogels dus braakballen hebben gevonden en deze kunnen koppelen aan een individu waar de achtergrond van bekend is.

Spannend of beide jongen het deze winter gaan redden en wat ze ons gaan laten zien. Een van de twee is inmiddels op pad gegaan en verkent de Waddeneilanden. Er is voor het project Wadvogels van Allure ook gefilmd door Ruurd Jelle van der Leij (Ruben Smit Productions) en daar zijn prachtige opnames bij voor een film over blauwe kiekendieven en velduilen in en om het Waddengebied.

Blij dat we ieder jaar weer financiële ondersteuning krijgen van de Provincies Flevoland en Groningen voor het belangrijke beschermingswerk rond blauwe en grauwe kiekendieven.

Met Raymond en Sylvia op pad in Oost-Groningen. ‘s Nachts uilen vangen is natuurlijk altijd leuk. Zeker als je dan ook nog wat vangt! Velduilen worden met zenders uitgerust om te onderzoeken hoe ze het habitat gebruiken.

Zelf een kruidenrijke akker inzaaien. In Blauwestad twee percelen ingezaaid met verschillende zaadmengsels en dichtheden. Interessant om te leren hoe dat er aan toe gaat. Komt net wat meer bij kijken dan vooraf gedacht.

Ik sta midden op een wintertarwe-akker en kijk naar de grond. Precies op deze plek heb ik een paartje gele kwikstaarten met voedsel in de snavel naar beneden zien gaan, maar ik zie geen nest. Maar ik weet toch zeker dat ze precies hier, naast een wat uitstekende tarweaar verdwenen. Hoe kan nou, ben ik toch verkeerd gelopen? Dan valt m’n blik op een kluit met daarnaast een gat in de grond. Het zou toch niet dat… jawel hoor, ze hebben hun nest prachtig verscholen in het gat naast de kluit gebouwd. Echt een akkermannetje!

Het eerlijkste verhaal wordt nog altijd door soorten zelf verteld. Wij blijven ze volgen om hun levenswijze te ontrafelen en oplossingen te kunnen bieden.

Het volgen van de door ons gezenderde kiekendieven, velduilen en ruigpootbuizerds is een boeiende en bijna verslavende bezigheid. Minstens een keer per dag controleer ik online alle zenders om te zien of bijzondere verplaatsingen plaatsgevonden hebben, hoe het met de batterijen gaat en of de instellingen eventueel aangepast moeten worden, en of een zender data gestuurd heeft, die op het overlijden van de vogel wijst.

Twee weken geleden was er bijzonder mooi nieuws van een van de ruigpootbuizerds: “Janosch” keerde terug na de Groninger Dollardpolders, waar wij hem bijna twee jaar geleden van een zender hebben voorzien. In de tussentijd is hij twee keer in het voorjaar op indrukwekkende routes via Rusland naar het Scandinavische broedgebied getrokken, en twee keer via Zweden en Duitsland naar Nederland in het najaar. Erg interessant dat Oost-Groningen inderdaad zijn vaste overwinteringsgebied lijkt te zijn!

In 2020 hebben we zeven juveniele blauwe kiekendieven met een zender uitgerust om informatie te verzamelen over de overleving en dispersie van de meest zeldzame kiekendiefsoort in Nederland. Op dit moment zijn ze allen nog in leven, net zo als drie van de zes in 2019 gezenderde juvenielen. Twee verblijven momenteel in Frankrijk en de rest in Nederland, van Zeeland tot de Waddeneilanden.

We kijken tevreden terug op het geslaagde eerste jaar van de pilot “Natuurrijke slaperdijken Groningen”. Meer dan 50 ha slaperdijk zijn deze zomer extensief beheerd en op 25 plekken is of wordt dit najaar struweel geplant. Tijdens de insectenmonitoring konden we zelf ervaren welke meerwaarde deze linten in het landschap kunnen hebben.

Deze zomer was Vroege Vogels TV op bezoek om het kiekendievenbeschermingswerk in beeld te brengen, wat in een schitterende uitzending over de Dollard te zien was.

Bijzonder voor mij dit jaar was het broedgeval in Ootmarsum, in extensief grasland. Zo moet het vroeger op meer plekken geweest zijn. Zo’n broedgeval te volgen tussen de eiken en de knotwilgen vond ik als Achterhoekse erg bijzonder, omdat het landschap daar lijkt op waar ik vandaan kom. En dan ook nog tussen de grutto’s die daar met kuikens rondliepen en regelmatig door de ouders belaagd werden, was bijzonder om te zien.

Dan vond ik het dit jaar ook nog erg bijzonder dat er opvallend veel 2e kalenderjaar mannetjes rondhangen bij broedparen van grauwe kiekendieven. Zelfs 2 paren waarvan beide vogels 2e kalenderjaar waren. Deze 2e kj mannen zien er bijzonder opvallend gekleurd uit.

Afgelopen zomer was er tijdens insectenmonitoring eigenlijk elke dag dat ik buiten was, wel iets bijzonders te zien. Met je neus dicht op de aarde om potvallen op te halen heb je alleen wel wat minder oog en oor voor de vogels. Bij elke stap in een akkerrand vliegt, springt, zoemt er weer iets anders omhoog en om je hoofd. Of je zit knielend tussen de veldbonen ineens oog in oog met een haas. Inmiddels is het determineren van de verzamelde loopkevers begonnen, als je dan door het binoculair die prachtig gekleurde kevers ziet inspireert dat zeker om andere mensen ook enthousiast te willen maken voor insecten. Ik ben erg benieuwd wat we in de resultaten gaan vinden voor effecten van verschillende manieren van grondbewerking, gebruik van gewasbeschermingsmiddelen of simpelweg bodemsoort op de gevonden insectendiversiteit.

In het Buijtenland van Rhoon heb ik me in 2020 ingezet om zoveel mogelijk kievitskuikens te meten en te ringen. In de Zegenpolder lukte het uiteindelijk meerdere paartjes om jongen vliegvlug te krijgen, zodat op het eind van het broedseizoen een mooie groep jongen rondvloog. Schitterend om te zien dat de eerste stappen naar natuurinclusieve landbouw vruchten lijken af te werpen!

Dit veldseizoen heb ik in de Haarlemmermeer (inderdaad, onder de rook van Schiphol) een aantal MAS-punten geteld voor het gelijknamige project in Noord-Holland. Door de Corona-perikelen was er heel weinig vliegverkeer en dus was het heerlijk rustig om te tellen. Op één van mijn tellingen ging Wendy Ates van de provincie mee om te zien hoe het MAS-tellen in zijn werk gaat.